De leeswereld van Laura van Dolron
‘Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Laura van Dolron, theatermaakster.
door Matthias M.R. Declercq
‘Volgens goede vrienden heb ik in mijn leven maar vijf boeken gelezen. Maar ik heb die op een zodanig intense manier beleefd, dat ik er volgens hen genoeg aan heb voor de rest van mijn leven.’ Laura van Dolron spreekt die vrienden niet tegen. ‘Ik lees niet zoveel, dat klopt. Nu zeker niet omdat de tijd en de aandacht me ontbreken. Het leven ziet er gewoon anders uit als je kinderen hebt. Veel gebeurt nu in flarden. Zo kreeg ik onlangs een boek van Kae Tempest in handen en las daar dat “de kwaliteit van een kunstwerk afhankelijk is van de kwaliteit van de toeschouwer.” Dat vind ik zo schitterend, en zacht. Ik ben het boek, dat ik niet heb uitgelezen, intussen kwijtgeraakt. Wellicht heeft mijn dochter het op haar kamer achtergelaten, maar ik heb genoeg aan dat één zinnetje, dat me nog altijd bezighoudt.
Dat is ook wat het werk van Laura van Dolron doet: het neemt je vast, het houdt je bezig. Haar theaterstukken zijn een vorm van stand-up filosofie. Op het podium is de Rotterdamse heel intuïtief, heel associatief en vooral ook heel persoonlijk. Ze laat de voile neer en maakt van haar eigen leven theater dat iedereen aanbelangt. In Sartre zegt sorrygaat het onder andere om haar kinderwens, in Liefhebben om het verdriet van een miskraam, in De nieuwe Lauraover haar midlife-pauze. In ’23 schreef De Standaard nog dat het publiek al jaren als een hondstrouwe familie met haar meegroeit: ‘Want spelen is helen, het theater een kerk met van Dolron als niet-religieuze dominee.’ Kan ook moeilijk anders als Life after God van Douglas Coupland haar bijbel is, het boek dat een blijvende indruk liet. ‘Dat ik minder aan lezen toe kom, dat is wel opvallend, want mijn kinderen lezen jeugdboeken, mijn grote liefde leest heel veel, mijn beide ouders lezen ook nog altijd erg veel, en ik dus niet. Misschien ben ik de rotte appel.’ (lacht)
“Ik lees niet zoveel, dat klopt. Nu zeker niet omdat de tijd en de aandacht me ontbreken. Het leven ziet er gewoon anders uit als je kinderen hebt. Veel gebeurt nu in flarden.”
Kale vlakte
‘Uiteindelijk draait wat ik maak altijd om zingeving’, zegt Laura. ‘Daarom is Life after God zo belangrijk geworden.’ In die verhalenbundel uit 1994 zoekt Coupland naar betekenis in een religieloze wereld die gedomineerd wordt door consumentisme en technologie. ‘Het is ook de reden waarom ik de voorstelling Sartre zegt sorry heb gemaakt. Ooit las ik een samenvatting van wat existentialisme precies is, en al na drie pagina’s was ik woedend. (lacht) Ik liet Sartre zijn excuses aanbieden aan onze generatie. Met zijn filosofie heeft hij een soort betekenis weggenomen in onze levens, zonder ons daarvoor iets anders aan te reiken. Het is heel gemakkelijk om te schoppen tegen heilige huisjes, maar nadien zitten mensen gewoon in een kale vlakte. Dat verwijt ik hem.’
‘Als tiener dreef de zoektocht naar zingeving al boven. Mijn ouders hebben als expliciet niet-religieuzen komaf gemaakt met de tradities die meer richting gaven aan het leven, onder leiding van Sartre als het ware. Daar had ik het moeilijk mee. Ook met het feit dat vader en moeder nooit ruzie maakten. Toch werd er in stilte altijd wel iets uitgevochten, terwijl ik net behoefte had aan iets zachts en vriendelijks, maar tegelijk ook aan het uitspreken en het scherpstellen, in plaats van iets halfslachtig aan te pakken. Boeken als Life after God, maar ook A Clockwork Orange van Anthony Burgess en zéker ook het fan-tas-ti-sche Catcher in the Rye (van J.D. Salinger) werden medicijnen voor mij. Alles heeft met de openheid te maken, de openlijke zoektocht van de personages in die boeken. Het was ook een opluchting te merken dat mijn eigen gevoelens dus al lang beschreven en omschreven waren in die boeken. Catcher in the Rye zit in mijn lijf, in mijn dna, ik voel zo ontzettend veel liefde voor Holden Caulfield.’
Mandela
Een van Laura’s lievelingsboeken is Liefhebben, een boek dat ze zelf schreef. Het is de tekst van het gelijknamige theaterstuk dat ook vlot de weg naar de lezer vindt, en blijft vinden. Liefhebben lees je in één keer uit. Het voelt alsof Laura van Dolron naast je zit, aan je voorleest en je eraan herinnert waar het in dit leven om draait. Ze mengt persoonlijke pijn met humor, weetjes, citaten, tekeningen en een opvallende vormgeving om zo een tussengebied te bereiken, dat tussen het theater en de literatuur, dat best uniek is. Dit lees je bijvoorbeeld in dat boek:
Jij sterft en wordt geboren in mijn hoofd en hart zolang ik leef. Daarom schreven wij op jouw kleine kistje: ‘Eenmaal is duizendmaal voor altijd’.
Een paar pagina's verder zit je in Zuid-Afrika:
In de cel van Nelson Mandela viel een straal licht waar hij een paar oude schoenen in had gezet.
In die schoenen zat aarde.
In die aarde kweekte hij tomaten die hij uitdeelde aan zijn medegevangenen.
Dat is liefde.
Of in Myanmar:
Aung San Suu Kyi werd jarenlang gevangengehouden in haar eigen huis. Omdat zij soms extra boeken of kaarsen of eten nodig had en daar niet om wilde vragen verkocht ze meubels uit haar huis aan de bewakers. Toen zij vrijkwam, bleek dat de bewakers al deze meubels netjes in een opslag hadden gezet om haar trots niet te krenken, maar ook om haar meubels niet te stelen.
Dat is liefde.
‘Dat boek is voor mij een soort plek waar ik altijd heen kan. Onlangs nog had ik het lastig omdat er zo veel verdriet is in de wereld, om over de klimaatramp maar te zwijgen. Dan is Liefhebben een soort schuilplaats voor me.’
Hard
‘Misschien ben ik zelf te gevoelig om veel boeken te kunnen lezen. Er zijn heel veel verhalen waar ik slecht tegen kan. Boeken staan zo lief met hun ruggetje naar je toe op de plank, maar vergis je niet, voor je het weet zit er een bijbel bij waarmee je jezelf op je hoofd gaat slaan. Ik kan me heel naar voelen na het lezen van een boek. Als een auteur iets schrijft als “Het huwelijk was kapot en zij werd papperig”, dan kan ik die hardheid niet aan. De realiteit is vaak veelkleuriger, beweeglijker, vergeeflijker. Romanschrijvers zijn harde rechters. Daar kan ik dus echt niet tegen. Schrijvers zijn zo dwingend, zo ruw, terwijl ik net naar troost en schoonheid zoek. Het komt allemaal veel te hevig bij me binnen, dus ben ik voorzichtig in wat ik lees. Maar ik herlees wel vaak. Welke boeken ik herlees, is intussen wel duidelijk denk ik.’ (lacht)
“Romanschrijvers zijn harde rechters. Daar kan ik dus echt niet tegen. Schrijvers zijn zo dwingend, zo ruw, terwijl ik net naar troost en schoonheid zoek. Het komt allemaal veel te hevig bij me binnen, dus ben ik voorzichtig in wat ik lees.”
Laura van Dolron was op donderdag 24 oktober te zien op de conferentie van Iedereen Leest in Vooruit in Gent, zij schreef daar als action writer live het laatste woord. Je kan haar prachtige speech helemaal herlezen. Je kan Laura ook zelf boeken voor een live column. Alle info op lauravandolron.com.
Deel dit artikel: