Literaire prijzen

De long- en shortlists van literaire prijzen in binnen- en buitenland zijn altijd een uitstekende inspiratiebron om het beste boekenaanbod voor kinderen, jongeren en (jong)volwassenen te ontdekken. In Vlaanderen heb je bijvoorbeeld de Boon en de Leesjury-prijzen, in Nederland de Gouden Griffels en Penselen. We maakten een handig overzicht!

Deze pagina wordt regelmatig bijgewerkt. Een literaire prijs gezien die nog niet in het overzicht staat? simon.bequoye [at] iedereenleest.be (Laat het ons weten!)

Literaire prijzen bieden niet enkel inspiratie om met recente boeken te werken in de klas of in de bib (of om deze zelf te lezen), ze zijn ook een wegwijzer in het immense boekenaanbod. Bekroonde en genomineerde boeken bevatten een zekere literaire kwaliteit. Kinderen en jongeren kunnen zelf deels bepalen wat ze mooi vinden, maar literaire prijzen zorgen ervoor dat ze ook in aanraking komen met literatuur die ze anders misschien niet zelf zouden lezen. Vanessa Joosen, professor Jeugdliteratuur aan UAntwerpen, verwoordt het als volgt:

'Als je vindt dat volwassenen literatuur moeten kunnen lezen, dan moet je kinderen al vroeg opstapjes bieden om het literaire lezen te ontwikkelen. Als je ze eerst alleen maar toegankelijke jeugdboeken geeft en dan plots dropt in de volwassenenliteratuur, dat werkt niet. [...] Dat er populariteitsprijzen zijn is prima, maar het is eveneens belangrijk dat volwassenen met expertise bepaalde boeken onder de aandacht brengen, zodat kinderen een breder beeld krijgen van wat er allemaal is.'

Bron: tijdschrift Lezen, #2/2022, Stichting Lezen (p. 5).

Die diversiteit aan literaire prijzen wordt hieronder belicht in een handig overzicht (jeugdliteratuur - volwassenen - strips - poëzie), voornamelijk met de bedoeling om leesinspiratie te bieden.

Prijzen jeugdliteratuur

De Boon voor Kinder- en Jeugdliteratuur: Vlaamse prijs voor het beste Nederlandstalige kinder- of jeugdboek
De Leesjury: een community van meer dan 17.000 kinderen en jongeren stemmen per leeftijdscategorie op hun favoriete boek
Woutertje Pieterse Prijs: Nederlandse prijs voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalige jeugd- of kinderboek
Gouden Griffel en Gouden Penseel: Vlaams-Nederlandse prijzen voor het beste oorspronkelijk Nederlandstalige jeugd- of kinderboek
Theo Thijssen-prijs: een driejaarlijkse oeuvreprijs voor kinder- en jeugdliteratuur
Max Velthuijs-prijs: een driejaarlijkse oeuvreprijs voor Nederlandse illustratoren
De Kleine Cervantes: prijs voor beste jongerenboek, gekozen door Gentse leerlingen uit de 1ste graad SO
Beste Boek voor Jongeren: Vlaams-Nederlandse prijs voor de beste boeken (oorspronkelijk Nederlandstalig en vertaald) voor jongeren tussen de vijftien en achttien jaar
Prentenboek van het jaar: Nederlandse prijs, uitgereikt tijdens de Nederlandse voorleesdagen
Nienke van Hichtum-prijs: tweejaarlijkse prijs voor een recent verschenen jeugdboek
Thea Beckmanprijs: prijs voor het beste historische jeugdboek
De Inktaap (voorheen de Jonge Gouden Uil): een literaire prijs voor Nederlandse literatuur die door jongeren wordt gekozen
Carnegie Greenway Awards (Carnegie Medal & Greenaway Medal): Britse prijzen voor het beste kinder- of jeugdboek
Hans Christian Andersen Award: internationale prijs voor een auteur of illustrator van kinderboeken
Astrid Lindgren Memorial Award: internationale prijs voor een auteur van kinderboeken - ook wel (officieus) de 'Nobelprijs voor Kinderliteratuur' genoemd

Worden niet meer uitgereikt (maar online vind je wel nog genomineerden en laureaten):

Boekenleeuw: een prijs voor het beste Nederlandstalige kinder- en jeugdboek
Boekenpauw: een prijs voor het mooist geïllustreerde Nederlandstalige kinder- en jeugdboek
Costa Book Awards: prijzen voor Britse en Ierse auteurs

Prijzen volwassenenliteratuur

De Boon voor fictie en non-fictie: Vlaamse prijs voor het beste Nederlandstalige boek
Libris Literatuur Prijs: Nederlandse prijs voor de auteur van de beste oorspronkelijk Nederlandstalige roman van het afgelopen jaar
Boekenbon Literatuurprijs (voorheen AKO Literatuurprijs): prijs voor beste fictie en non-fictie
De Bronzen Uil: Nederlandstalige literaire debuutprijs
Confituur Boekhandelsprijs: een symbolische prijs uitgereikt door onafhankelijke boekhandels
Knack Hercule Poirotprijs: literatuurprijs voor de beste Vlaamse misdaadroman
De literaire prijs van KANTL: een prijs die zich afwisselend richt op proza, podiumteksten, essay en poëzie
Ultimas: Vlaamse Cultuurprijs met categorie Letteren bekroont een Vlaamse auteur
Hebban Debuutprijs: aanmoedigingsprijs voor debutanten, uitgereikt door de lezerscommunity van Hebban.nl
Prijs der Nederlandse Letteren: driejaarlijkse literaire oeuvreprijs van Vlaanderen en Nederland
Prijs voor het Belangrijkste Boek van het Jaar: bekroont het beste non-fictieboek van Nederland en Vlaanderen van het afgelopen jaar
P.C. Hooftprijs voor Letterkunde: Nederlandse literatuurprijs voor een oeuvre, afwisselend voor verhalend proza, beschouwend proza en poëzie
Constantijn Huygens-prijs: jaarlijkse oeuvreprijs van de gemeente Den Haag
F. Bordewijk-prijs: prijs voor het beste Nederlandstalige prozaboek
J. Greshoff-prijs: tweejaarlijkse essayprijs van de gemeente Den Haag voor een recent verschenen essay of essaybundel
Literatuurprijs van de Europese Unie: toegekend aan de beste opkomende auteurs uit landen die deelnemen aan het cultuurprogramma van de EU
The Booker Prize: Britse prijs voor fictie
Women's Prize for Fiction: Britse literatuurprijs voor een Engelstalige roman van een vrouwelijke auteur
Prix Goncourt: Franse literatuurprijs voor fictie
National Book Awards: een serie Amerikaanse prijzen voor Amerikaanse auteurs
Pulitzer Prize: een Amerikaanse literatuurprijs die wordt uitgereikt op het gebied van nieuws, kunst en letteren
Nobelprijs Literatuur: internationale oeuvreprijs
Goodreads Choice Awards: uitgereikt door de lezerscommunity van Goodreads

Wordt niet meer uitgereikt (maar online vind je wel nog genomineerden en laureaten):

Fintro Literatuurprijs: prijs voor oorspronkelijk Nederlandstalig literair werk

Prijzen voor strips

Bronzen Adhemar: Vlaamse prijs die tweejaarlijks wordt uitgereikt aan een striptekenaar
Willy Vandersteenprijs: Vlaamse prijs voor het beste Nederlandstalige album
Fnac Stripprijs: uitgereikt door de boekhandelaars van de keten
De Stripschapprijs: Nederlandse oeuvreprijs voor een striptekenaar of tekstschrijver van het beeldverhaal
De P. Hans Frankfurtherprijs: Nederlandse jaarprijs voor bijzondere verdiensten in het striplandschap
Max und Moritzpreis: prijzenreeks voor striptekenaars in Duitstalige gebieden
Grand Prix de la ville d'Angoulême: jaarlijkse oeuvreprijs die uitgereikt wordt op het Internationaal stripfestival van Angoulême
Eisner Awards: belangrijkste Amerikaanse stripprijs

Prijzen voor poëzie

Gouden Poëziemedaille en Poëziesterren: Vlaamse prijs voor kinderpoëzie in de Lage Landen
De Grote Poëzieprijs: Nederlandse prijs voor de beste Nederlandstalige bundel
Poëziedebuutprijs: prijs voor het beste poëziedebuut verschenen tijdens het voorgaande jaar
Ida Gerhardt Poëzieprijs: tweejaarlijkse Nederlandse prijs voor een Nederlandstalige dichtbundel
Herman de Coninckprijs: Vlaamse prijs voor beste oorspronkelijk Nederlandstalige dichtbundel
C Buddingh’-Prijs: bekroont het beste poëziedebuut van het voorbije jaar
P.C. Hooftprijs voor Letterkunde: Nederlandse literatuurprijs voor een oeuvre, afwisselend voor verhalend proza, beschouwend proza en poëzie
De Poëziewedstrijd: tweejaarlijkse poëzieprijs van de stad Oostende
Paul Snoekprijs: driejarige prijs - uitgereikt door de stad Sint-Niklaas - die een Nederlandstalige poëziebundel bekroont
Jan Campert-prijs: poëzieprijs van de gemeente Den Haag
Melopee Poëzieprijs Laarne: voor het beste gedicht verschenen in een literair tijdschrift