'De bib is er voor iedereen': bijzondere doelgroepen bereiken
Het zomert in de bib! Nu heel wat mensen deze zomer dichtbij huis blijven, doen veel bibliotheken extra inspanningen om een breed publiek aan te trekken en focussen ze extra op kwetsbare doelgroepen. Reporter Katrien Elen en fotograaf Michiel Devijver trekken deze vakantie het land door om inspirerende praktijkvoorbeelden vast te leggen. Deze week houden ze halt in Machelen en Ronse.
door Katrien Elen | foto's: Michiel Devijver
De bibliotheek is er voor iedereen. In theorie klinkt dat prachtig, maar in de praktijk blijkt het voor de bib niet altijd even gemakkelijk om de meest kwetsbare groepen in de gemeente te bereiken. Wat als anderstaligen je Nederlandstalige communicatie niet begrijpen bijvoorbeeld? Of wat met hoogbejaarden en risicopatiënten die tijdens de coronacrisis openbare plaatsen liever mijden? En wat doe je als financieel zwakkeren schrik hebben om een boete op te lopen?
In Machelen en Ronse trachten ze via diverse projecten om zoveel mogelijk doelgroepen in de gemeente te bereiken.
Drempels
'Drempels identificeren en wegnemen.' Volgens Marlies Decavel, assistent-dienstleider van de bibliotheek in Ronse komt het daar op neer als je kwetsbare doelgroepen wilt bereiken. 'Ronse is een faciliteitengemeente met een groot Frans- en anderstalig publiek. Daarnaast wonen hier veel gezinnen van allochtone afkomst en speelt bij andere groepen het probleem van kansarmoede. Inwoners uit deze doelgroepen kennen de werking van de bib vaak onvoldoende en hebben soms schrik om binnen te stappen,' zegt Marlies.
Om die kwetsbare doelgroepen toch te bereiken, identificeert de bibliotheek van Ronse mogelijke drempels en probeert ze die weg te nemen. Marlies: 'Tijdens de lockdown hebben we dat opnieuw moeten doen. Zo vormde het gezondheidsrisico een issue voor ouderen of mensen in de risicogroep. Daarom lanceerden we de 'bib aan huis'. Sportmonitoren die noodgedwongen zonder werk zaten, brachten de boeken rond.'
In Machelen vinden kwetsbare doelgroepen volgens bibliothecaris Nadia De Leeuw over het algemeen vlot hun weg naar de bib. 'Zeker op woensdagmiddag is het hier een echte va-et-vient. Soms komen er zelfs ganse allochtone families over de vloer. Andere culturele instellingen uit de buurt zijn soms jaloers op ons bereik.' Ook in Machelen wijt men dit aan de laagdrempelige aanpak: 'Zo is het filiaal van Diegem heel klein en begroet mijn collega aan het onthaal iedereen persoonlijk.'
Noden
Om de kinderen uit anderstalige en financieel kwetsbare gezinnen te bereiken tijdens de coronacrisis werkte de bib van Ronse samen met Samenlevingsopbouw. 'Eigenlijk kwam de vraag van hen', zegt Marlies. 'De opbouwwerkers signaleerden dat kinderen die krap behuisd waren, zich verveelden en zich niet zinvol konden bezighouden. Tegelijkertijd maakten scholen zich zorgen om de leesachterstand die kinderen opliepen.'
Om hieraan tegemoet te komen en om in te spelen op de algemene vraag naar boeken tijdens de lockdown, startte de bib van Ronse met een afhaaldienst. Samenlevingsopbouw en de scholen verwezen gezinnen door naar deze dienst. Daarbovenop stelde de bib leespakketten samen op basis van de leeftijd en interesses van de kinderen. Sommige gezinnen haalden zelf hun pakket af, andere pakketten werden verdeeld via Samenlevingsopbouw. Om de financiële drempel weg te nemen, werd de boetevrije periode - die tijdens de coronacrisis gold voor alle leden van de bib - extra in de verf gezet én schonk de bib via Samenlevingsopbouw nog eens 75 kinder- en jeugdboeken die de kinderen mochten bijhouden.
“Zeker op woensdagmiddag is het hier een echte va-et-vient. Soms komen er zelfs ganse allochtone families over de vloer. Andere culturele instellingen uit de buurt zijn soms jaloers op ons bereik.”
Zomerse leesdip
De leesachterstand van taalzwakke kinderen beperken tijdens niet-schoolse periodes, zoals de zomervakantie, is ook in Machelen aan de orde. Ze startten hier mee in het pre-corona tijdperk. Nadia: 'In onze gemeente hebben veel kinderen een andere thuistaal dan het Nederlands. Vermijden dat hun leesniveau Nederlands er tijdens de schoolvakanties op achteruit gaat is altijd een bezorgdheid.' Vanuit die nood besloot de bib enkele jaren geleden om tijdens de zomervakantie een veertigtal leesrugzakjes samen te stellen voor leerlingen met een leesachterstand of met een andere thuistaal. In die rugzakjes steekt de bib AVI-boekjes, een strip, een mp3-speler met een luisterboek en een taalspel. 'Daarnaast voegen we een kaartje toe waarop de kinderen een stickertje plakken telkens als ze wat gelezen hebben,' zegt Nadia.
Samenwerken
Volgens Nadia is de samenwerking met scholen het geheim van het succes van de leesrugzakjes. Leerkrachten geven via een inschrijfstrook de namen en het leesniveau van hun leerlingen door. De zorgleerkrachten pikken de rugzakken net voor de vakantie op en bezorgen ze via een oudercontact aan de kinderen.
Initieel stonden sommige leerkrachten echter weigerachtig tegenover het project: 'Ze vreesden dat we de rugzakjes niet of maar half zouden terugkrijgen,' zegt Nadia. 'We hebben het risico toch maar genomen. Als je niet probeert weet je nooit of iets werkt. Daarom geven we een kleine beloning zoals een stickervel als een rugzakje in goede staat terugkeert, maar eigenlijk vormt dat in de praktijk helemaal geen probleem.'
'Toen de leerkrachten trouwens zagen dat het project niet alleen logistiek werkte, maar ook goede resultaten gaf op vlak van leesvaardigheid, vroegen ze om de actie uit te breiden,' voegt Nadia nog toe. Daarom biedt de bib de leesrugzakjes tegenwoordig ook aan tijdens andere schoolvakanties.
Deze zomer zullen de kinderen halverwege de zomer voor het eerst ook zelf hun rugzakje kunnen inruilen voor een nieuw exemplaar. Nadia: 'Omwille van corona is het schooljaar voor veel kinderen moeilijk verlopen. De klasbezoeken aan de bib zijn allemaal weggevallen. Daarom nodigen we de deelnemers op 28 juli uit in de Buitenbib in het park, een plek die kinderen mee vormgeven en waar ze kunnen knutselen, naar verhalen luisteren en taalspelletjes spelen. Hier zullen de kinderen ook een nieuw leesrugzakje ontvangen met leesmateriaal voor augustus.'
“Leerkachten vreesden aanvankelijk dat we de rugzakjes niet of maar half zouden terugkrijgen. We hebben het risico toch maar genomen. Als je niet probeert weet je nooit of iets werkt. Toen ze zagen dat het project niet alleen logistiek werkte, maar ook goede resultaten gaf op vlak van leesvaardigheid, vroegen ze om de actie uit te breiden.”
Taalbad
In Ronse probeert men al enkele jaren om de taaldip tijdens de zomervakantie op te vangen via het Leespaleis, een taalopfrissing Nederlands op het einde van augustus. Gedurende zes uurtjes kunnen kinderen uit het eerste leerjaar met een leesachterstand of die thuis weinig contact hebben met het Nederlands zich in de bib laten onderdompelen in een ludiek taalbad, en dit in groepjes van maximaal vijf personen. Ook hiervoor werkt de bib samen met de scholen en Samenlevingsopbouw.
Tijdens het Leespaleis wordt er niet alleen gelezen uit AVI-boekjes maar geven de vrijwillige begeleiders ook taalprikkels via taalspelletjes. Zo moeten de kinderen het verhaal uitbeelden met Duplo of het aantal zinnetjes lezen dat de ogen op hun dobbelsteen aangeven. 'Het draait echt om taal- en leesplezier,' zegt Marlies.
Tijdens zo'n taalbadweek tracht de bib ook de ouders te betrekken. Marlies: 'Tijdens één uurtje vragen we hen om te blijven. We geven dan een rondleiding, tonen waar ze boekjes op het niveau van hun kinderen kunnen vinden en leren een taalspelletje aan dat ze achteraf ook mee naar huis krijgen. Het is niet altijd makkelijk om ouders te overtuigen om te blijven, maar het is wel waardevol.'
“Tijdens de taalbadweek vragen we ouders om één uurtje te blijven. We geven dan een rondleiding, tonen waar ze boekjes op het niveau van hun kinderen kunnen vinden en leren een taalspelletje aan dat ze achteraf ook mee naar huis krijgen. Het is niet altijd makkelijk om ouders te overtuigen om te blijven, maar het is wel waardevol.”
Tips van Machelen en Ronse
- Vertrek vanuit de vragen en noden van de bevolking. Zo krijg je een draagvlak en stel je een krachtig dossier samen waar het bestuur graag aan meewerkt.
- Zorg voor een heldere communicatie, eventueel in verschillende talen. Beperk je communicatie niet tot het digitale alleen.
- Werk samen met het onderwijs en andere sociale partners. Zij kennen de kinderen door en door en weten waar de noden zitten.
- Zorg voor betrokkenheid van de ouders als je kansarme of anderstalige kinderen wil bereiken. Maak hen wegwijs in de bib of laat boekenpakketten verdelen via het oudercontact.
Deel dit artikel: