Getipt: Duurzaam Onderwijs, een blog over leesonderwijs
Op de blog Duurzaam Onderwijs bericht lerarenopleider en academicus Kris Van den Branden (KU Leuven) over actuele thema’s binnen onderwijs. Tal van blogposts bieden inspiratie over effectief en krachtig leesonderwijs, met praktische handvaten voor de onderwijsprofessional.
Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought.
Kris Van den Branden is niet enkel hoogleraar taalkunde en lerarenopleider aan de KU Leuven, hij is er tevens academisch verantwoordelijke van het Centrum voor Taal en Onderwijs. Met zijn boek Onderwijs voor de 21ste eeuw. Een boek voor leerkrachten en ouders zoekt hij naar antwoorden op de grote vragen over het hedendaags onderwijs. Van den Branden kruipt verder in zijn pen via de blog Duurzaam Onderwijs, waar tal van blogposts ingaan op thema's zoals effectief leesonderwijs, leesmotivatie, leesbevordering en andere actuele thema's die het onderwijs beroeren. De blog richt zich tot de vele onderwijsprofessionals die Vlaanderen rijk is: (zorg)leerkrachten, directieleden, ondersteuners, pedagogische begeleiders ...
Elke leraar een leesbevorderaar
Bij aanvang van het nieuwe schooljaar 2022-2023 richt Van den Branden zich samen met enkele collega’s in een open brief tot de leerkracht die volgens hen allemaal een leesbevorderaar kunnen zijn:
“Denk alstublieft niet te snel: “ik ben geen taalleerkracht, ik kan niets bijdragen.” Alle leraren, van kleuterleraren tot leraren lastechnieken, kunnen bijdragen tot de leescompetenties en leesmotivatie van hun leerlingen. Want op ieder niveau en in ieder vak werken leraren met teksten. […] In ieder vak kunnen leraren delen met hun leerlingen wat zijzelf graag lezen.”
De open brief pleit verder voor een leesbeleid “dat leerlingen positief stimuleert om binnen én buiten de lessen meer te lezen.”
Een signaal naar beleid
De voorbije jaren trokken meerdere onderzoeken zoals PIRLS en PISA aan de alarmbel, want Vlaanderen scoorde minder goed op leesprestaties en op leesmotivatie. Voor Van den Branden is er geen simpele oorzaak-gevolg relatie als verklaring te vinden, maar ziet hij wel enkele pijlers voor een coherent en structureel onderwijsbeleid rond begrijpend lezen. Daarin roept hij onder meer op om leesplezier en leesbevordering au sérieux te nemen:
“Er is immers veel wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat kinderen die met plezier lezen, veel lezen, en dat wie veel leest, beter presteert voor begrijpend lezen. Kinderen die goed willen leren begrijpend lezen, moeten kilometers maken. Dat doen ze alleen als ze aan lezen plezier beleven, van in de kleuterklas. Elke basisschool moet het daarom als een van haar basistaken beschouwen om het leesplezier van kinderen aan te wakkeren.”
Daarmee verwijst Van den Branden naar een eerder blogbericht uit 2014 over het effect van leesplezier op woordenschat, spelling- en zelfs wiskundeprestaties. Al voor de nieuwe onderzoeksresultaten van PISA en PIRLS het onderwijslandschap beroerden, pleitte de blogger-academicus voor een leesdidactiek waar ruimte is voor uitdagend leesvoer en motiverende activiteiten.
In navolging van de tegenvallende PIRLS- en PISA-resultaten werkte Van den Branden samen met collegaonderzoekers van de KU Leuven en UGent – in opdracht van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) en met steun van het Departement Onderwijs – vijf didactische sleutels uit voor beter begrijpend lezen in het basisonderwijs die hij via Duurzaam Onderwijs kadert. Ook hier ontbreekt leesmotivatie niet. De vijf sleutels werden nadien zowel door beleid als door schoolteams als educatief kader ingezet.
Tips voor de praktijk
Naast blogposts die reflecteren over overkoepelende uitdagingen in het onderwijslandschap, vloeien er ook praktijkgerichte berichten uit Van den Brandens pen. Zo brengt hij een praktijkvoorbeeld uit een Denderleeuwse secundaire school die vakoverstijgend rond lezen werkt. Tegelijkertijd wordt dit gelinkt aan de eerder vermelde sleutels, waardoor het belang van dergelijke initiatieven in de verf gezet wordt.
Dat leesbevordering niet enkel een taak is voor scholen, bewijst het blogbericht over leesbevordering in de openbare bibliotheek van Nijlen waar leerlingen van de basisscholen tijdens Jeugdboekenmaand op bezoek gingen in de bib – iets wat een gangbare praktijk is tijdens de campagne en daarbuiten. Een bibliotheekbezoek is niet vrijblijvend, het speelt in op het verkennen van verhalen en boeken, en het stimuleren van keuzevrijheid en betrokkenheid van leerlingen. Van den Branden verwoordt het als volgt:
“Wie wil dat iedereen leest, moet dat niet roepen, maar moet iets doen. Wie wil dat kinderen zich bewegen in het wonderlijke land van boeken en verhalen, moet hen gidsen en hen vooral laten aanvoelen hoe leuk, boeiend, inspirerend boeken en strips wel zijn. Wie wil dat kinderen boeken verslinden, moet hen eerst doen proeven. Leraren, bibmedewerkers en ouders zijn cruciale gidsen en smaakmakers: door leerlingen op een prettige manier met een rijk aanbod in aanraking te laten komen, verhoogt de kans dat ze dat aanbod nadien terug zullen opzoeken en er hun weg in vinden.”
Internationale reviewstudies worden in Duurzaam Onderwijs ook toegankelijk herleid tot een reeks praktijktips die hun effect reeds bewezen: lees elke dag voor in de klas, focus niet eenzijdig op technisch lezen, stimuleer vrijetijdslezen, werk leesbevordering uit op schoolniveau … En wie Van den Branden liever aan het woord hoort, kan luisteren naar zijn presentatie over het belang van de leesmotivatie en de begrijpend-leesvaardigheid (en hun onderlinge samenhang). Van den Branden was trouwens een bevlogen spreker op de Iedereen Leest-conferentie ‘Waarom leesbevordering ertoe doet’ in februari 2020.
Ode aan lezen
Er zijn ten slotte ook korte, meer luchtige posts op Duurzaam Onderwijs, zoals de Ode aan lezen en leesplezier die verscheen naar aanleiding van de Voorleesweek in 2021. Volgende quote kan tellen als poëtische afsluiter van deze Getipt:
Wie leest, vindt een stem, de weg, de buit,
Wie leest, droomt het eigen leven uit.
Deel dit artikel:
