Getipt: boek over inclusief leesonderwijs

Elke leerling heeft een eigen tempo in zijn of haar leesontwikkeling. Nederlands wetenschapper Kees Vernooy houdt in zijn boek Elke leerling een competente lezer! een pleidooi voor een doelgericht leesonderwijs dat álle leerlingen aanspreekt en plezier doet beleven aan lezen. De auteur doorprikt enkele misvattingen over leesverschillen en reikt praktijkgerichte suggesties aan.

Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought. Dit boek kan je ook raadplegen in de vakbibliotheek van Iedereen Leest.

Leesonderwijs op maat

Werken aan geletterdheid is een belangrijk aandachtspunt in het onderwijs. Het 'leesonderwijs' wil een basisvaardigheid voor lezen stimuleren zodat elke leerling zich een competente lezer voelt én plezier beleeft aan lezen. Ondanks de aandacht voor leren lezen in het onderwijs blijft laaggeletterdheid een grote uitdaging binnen de maatschappij: één op zeven volwassen Vlamingen heeft moeite met teksten te lezen, te begrijpen en te verwerken.

Elk kind ontwikkelt zijn leesvaardigheid verschillend, het 'gemiddelde' kind bestaat niet. Nederlands academicus Kees Vernooy pleit dan ook voor een effectief leesonderwijs dat, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, rekening houdt met die verschillen in leesontwikkeling. Een goede leesvaardigheid is belangrijk voor de schoolloopbaan en een volwaardige participatie in de maatschappij. Leesonderwijs moet voor alle leerlingen voldoende kansen creëren voor persoonlijke en educatieve ontwikkeling.

De mythe doorprikt

Volgens Vernooy bestaan er enkele hardnekkige mythes bij het omgaan met de verschillende leesontwikkeling bij kinderen:

Bij kinderen waar de leesontwikkeling iets later op gang komt, zou een extra jaar op de kleuterschool raad brengen. Vernooy spreekt dit tegen en stelt dat leesmoeilijkheden vooral verbonden zijn aan leesvaardigheid, niet aan ontwikkeling. Kinderen zo vroeg mogelijk prikkelen met voorleesboeken stimuleert hun taal- en leesvaardigheid.
Kinderen die moeite hebben met lezen, zouden beter samen in een aparte groep leesonderwijs krijgen. Volgens Vernooy en internationaal onderzoek werkt dit averechts: een homogene groep leerlingen met minder goede leesprestaties presteert zelfs slechter. Bovendien zwakt lezen in niveaugroepen het zelfvertrouwen af van de leerlingen. Het is beter om een heterogene groep te behouden van leerlingen met uiteenlopende niveaus in leesvaardigheid.
Onbewust krijgen leerlingen met leesmoeilijkheden soms minder tijd om te lezen. Vernooy pleit om hen juist meer tijd te geven (ook om vrij te lezen) en intensiever te begeleiden.
Tijdelijke projecten stimuleren de leesvaardigheid van leerlingen eerder op korte termijn. Vernooy ziet een duurzamere oplossing door te investeren in interventies op zeer vroege leeftijd en verdere professionalisering van leerkrachten en het uitbouwen van een leesbeleid op school.

Naar een inclusief leesonderwijs

Op basis van verschillende onderzoeken lijst Vernooy meerdere suggesties op om een gedragen leesonderwijs voor élke leerling op te bouwen. Sommige tips richten zich tot directie, andere situeren zich op klasniveau.

Directies kunnen met een leesbeleid een gedeelde verantwoordelijkheid creëren bij leerkrachten. Als leesonderwijs een centrale prioriteit is op school, groeit de gedragenheid om samen werk te maken van een inclusief leesklimaat.
Investeren in verdere professionalisering van leerkrachten is nodig om kennis en inzichten te verwerven die helpen om begeleiding te voorzien voor elke leerling.
Voldoende ingeroosterde tijd voor lezen zorgt dat lezen een centrale plek krijgt op school en dat leerlingen tijd en ruimte krijgen om te groeien als lezer.
Een rijke leesomgeving met een divers leesaanbod op school is belangrijk, zeker als niet alle kinderen opgroeien in een thuisomgeving met boeken. De aanwezigheid van boeken in een school- of klasbib en deelname aan leesactiviteiten maken lezen zichtbaar en creëert een uitnodiging naar leerlingen toe.
Het leesbeleid op school formuleert best doelen en verwachtingen die niet onder het niveau van de leerlingen liggen. Kinderen hebben nood aan uitdagingen. Die doelen moeten natuurlijk realiseerbaar zijn met goede begeleiding en instructie van leerkrachten.
De begeleiding door de leerkracht is cruciaal. Door kinderen persoonlijke feedback te geven, hen op te volgen in hun leesontwikkeling en voldoende tijd en begeleiding geven, zorgt dat zij op zelfstandige manier gemotiveerd geraken en positieve leeservaringen krijgen.
Leerkrachten hebben nood aan ondersteuning en ervaringsuitwisseling. Omgaan met verschillen in leesontwikkeling kent geen kant-en-klaar antwoord, maar is een uitdaging die zowel door directie als door leerkrachten aangegaan moet worden.
Meer ouderbetrokkenheid leidt tot betere resultaten en meer zelfvertrouwen. De thuisomgeving heeft bovendien ook invloed op de leesontwikkeling van kinderen. Als ouders regelmatig informatie krijgen over het leesbeleid op school en toelichting over de ontwikkeling van hun kind, is de kans groter dat er thuis ook meer aandacht is voor lezen.