'Kinderboeken zijn bedoeld voor alle kinderen.' Marit Törnqvist ontvangt de Johannes Vermeerprijs
Op maandag 4 november 2024 ontving illustrator en kinderboekenschrijver Marit Törnqvist in Den Haag de Johannes Vermeerprijs 2024. Het is de eerste keer dat de Nederlandse Staatsprijs voor de kunsten, ingesteld in 2008 door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wordt toegekend aan een kunstenaar wiens werk zich primair richt op kinderen en jongeren.
Het werk van Marit Törnqvist is al veelvuldig internationaal bekroond en wordt wereldwijd vertaald en verspreid. Het juryrapport prijst haar meesterschap in het oproepen van universele emoties in woord en in beeld. 'Haar invoelende teksten gaan vaak onnadrukkelijk over grote thema’s als identiteit, geluk, liefde, eenzaamheid, afscheid en migratie. Haar werk ademt een vrije en open manier van denken, sociale bewogenheid en een liefde voor de kleine en grote mens uit. Ogenschijnlijk eenvoudig, altijd herkenbaar en treffend, soms verlangend, dan weer surrealistisch, altijd schitterend', aldus de jury.
De jury looft haar engagement, haar sociale stem en haar inzet voor leesbevordering, vooral voor en met kinderen die klem zitten, die in armoede leven of die alles kwijt zijn door oorlog, vervolging en vlucht. Die kinderen wil ze niet alleen een stem geven, maar ook boeken. 'Als er iets is wat kinderen vandaag nodig hebben, dan is het de ruimte om te dromen, en de boeken van Marit doen dat', zo verwoordde Abelkader Benali het kernachtig in zijn prachtige en ontroerende laudatio.
“Als er iets is wat kinderen vandaag nodig hebben, dan is het de ruimte om te dromen, en de boeken van Marit doen dat.”
Dankwoord
In haar indringend dankwoord sprak ze met overtuiging over de kracht van kunst en over het waarom van haar onvermoeibare strijd voor het kinderboek: 'Als ik één ding geleerd heb in de veertig jaren van mijn werkend leven is het dat een appel, een boterham en een warme trui niet genoeg zijn voor een kind dat op de bodem van een diepe kuil zit. Dat iemand muziek voor je maakt, verandert je van iemand die overleeft in iemand die leeft.' Boeken zijn 'verschilmakers'. Ze kunnen redding bieden aan kinderen die niets hebben, dat zag de auteur al meermaals in haar ontmoeting met kinderen die in de meest erbarmelijke omstandigheden moeten leven. 'Want een boek is voor deze kinderen soms het enige toevluchtsoord dat troost geeft en hoop', aldus Törnqvist.
Ze uitte ook haar diepe bezorgdheid en bekommernis over de politieke ontwikkelingen en toenemende polarisatie in de wereld en in haar eigen land, die genadeloze tijd waarin we leven, waarin tientallen miljoenen kinderen op de vlucht zijn en kansen ontnomen worden om een thuis te vinden, om te kunnen opgroeien op een plek waar ze welkom zijn. 'Het gaat hier over iets waar geen compromissen mogelijk zijn: het gaat over kinderen. En over de toegankelijkheid van literatuur en het vrije woord voor iedereen. Mijn hele werkende leven ben ik omringd geweest door mensen die weten wat de helende kracht van kunst kan zijn en die hier compromisloos voor streden en soms zelfs hun levens voor riskeerden. Zij hebben mij gevormd en geïnspireerd tot veel van het werk waar het vandaag over gaat.'
“Een boek is voor deze kinderen soms het enige toevluchtsoord dat troost geeft en hoop.”
Hoogste onderscheiding
Dat de hoogste onderscheiding die een kunstenaar in Nederland kan krijgen aan Marit Törnqvist wordt toegekend, is een erkenning voor de plaats van kinder- en jeugditeratuur als volwaardig onderdeel van kunsten in de samenleving. Daar is de laureaat opgetogen over, maar voor haar stopt het daar niet. Haar woorden zijn een hartenkreet, een welluidende oproep aan iedereen om compromisloos te strijden voor alle opgroeiende kinderen en voor het wezenlijk belang van cultuur, kunst én kinderliteratuur. Een appel aan de verantwoordelijkheid van politici om bruggenbouwers en verbinders te zijn, om literatuur en het vrije woord te vrijwaren van verhoogde belastingen. 'Het mag niet zo zijn dat alleen kinderen met rijke ouders een kinderboek kunnen kopen. Kinderboeken zijn bedoeld voor alle kinderen!' Aan ons, leesbevorderaars, om die boodschap ook in Vlaanderen door te geven aan beleidsmakers en vastberaden te blijven uitdragen.
Aan de Johannes Vermeerprijs is een geldbedrag van 100.000 euro verbonden, bestemd voor de realisatie van een speciaal project binnen het eigen werkterrein. Törnqvist geeft aan dat het 'niet moeilijk zal worden om daar een goeie bestemming voor te vinden'. Bekende namen uit verschillende disciplines als Arnon Grunberg, Rem Koolhaas, Ivo Van Hove en Marlene Dumas gingen haar voor als laureaat.
Deel dit artikel: