Groeien als lezer in een doorgaande leeslijn
Om de liefde voor lezen door te geven, is het belangrijk om de leesontwikkeling te kennen die we doormaken in ons leven. De doorgaande leeslijn biedt inzichten in de leesontwikkeling van 0 tot 99 jaar. Ze toont hoe lezers (kunnen) groeien met de juiste ondersteuning.
"Lezen is goed voor je" – die boodschap geef je als leesbevorderaar natuurlijk niet zomaar door. Wetenschappers onderstrepen het belang van lezen op verschillende vlakken. Goed kunnen lezen is niet alleen een basiscompetentie die je nodig hebt voor een volwaardige deelname aan de samenleving, het is ook essentieel voor je eigen persoonlijke ontwikkeling.
Prikkelen
Hoe verloopt de ontwikkeling als lezer precies? Daarop biedt de doorgaande leeslijn een antwoord. Die leeslijn zet de lezer centraal en heeft aandacht voor de evolutie die een lezer doormaakt. Iedereen kan namelijk een heel leven lang verleid worden tot lezen, iedereen kan groeien als lezer.
Alleen: er zijn bepaalde momenten waarop je jong en oud(er) meer kan prikkelen in hun leesleven. De doorgaande leeslijn beschrijft de stimulerende factoren voor de leesontwikkeling op cruciale momenten. Als leesbevorderaar is het des te belangrijker om vertrouwd te zijn met de inzichten van de doorgaande leeslijn. Zo kan je gerichter inspelen op de noden van je doelgroep, via de juiste leesbevorderingsinitiatieven op het juiste moment.
Leesdriehoek
Mensen groeien als lezer op verschillende vlakken. In elke leesontwikkelingsfase keren dezelfde kernbegrippen terug. Alles begint bij de lezer. Die staat dan ook centraal in de leesdriehoek. Drie kernbegrippen zijn inherent verbonden aan het leesproces en beïnvloeden elkaar wederzijds:
- leesvaardigheid (leestechniek en leesbegrip),
- leesmotivatie,
- leesgedrag.
Om uit te groeien tot een competente lezer, moet je een positieve evolutie doormaken op deze drie vlakken. Hoe je als lezer groeit of kan groeien, daarin spelen natuurlijk nog andere factoren mee, zoals de context waarbinnen je opgroeit. Word je thuis voorgelezen? Zijn er boeken aanwezig? Ontmoet je onderweg een bevlogen leerkracht of bibmedewerker die je ondersteunt als lezer?
Fasen van de doorgaande leeslijn
De Nederlandse Stichting Lezen bracht in 2005 een eerste rapport uit over de doorgaande leeslijn. In 2020 maakte ze er een actuelere versie van. Hun doorgaande leeslijn focust op de leesontwikkeling van 0 tot 20 jaar en is gebaseerd op wetenschappelijke inzichten. Iedereen Leest bouwt daarop verder. Het resultaat? Een doorgaande leeslijn voor jong en oud, van 0 tot 99+ jaar. Lezen is immers een complex maar uitermate boeiend proces dat je levenslang beoefent en toepast.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Elke fase in de doorgaande leeslijn staat voor een kenmerkende ontwikkeling in je leven als lezer. De leeftijdsaanduidingen zijn enigszins kunstmatig. Iedereen is immers uniek: sommige fasen kunnen vroeger beginnen of later eindigen.
- Baby’s, peuters en kleuters (0-6 jaar).
Bij baby’s, peuters en kleuters wordt de basis gelegd voor hun verdere taal- en leesontwikkeling. Investeren in hun vroege geletterdheid en kennismaking met verhalen en lezen levert levenslange voordelen op. - Kinderen (6-12 jaar)
Tussen de 6 en 8 jaar leren kinderen technisch en begrijpend lezen. Als ze minder lees- en voorleesprikkels hebben gekregen tijdens de voorschoolse periode, verloopt dat proces moeizamer. - Jongeren (12-18 jaar)
Internationale studies tonen dat leesmotivatie vaak afneemt rond de leeftijd van 12 jaar. Die vaststelling wordt deels verklaard door de puberteit en andere interesses. Een cruciaal moment valt op 15 jaar, als jongeren halverwege het secundair onderwijs zitten. Aan die leeftijd kunnen ze afhaken dan wel de smaak van boeken lezen volledig te pakken krijgen. - Volwassenen (18+ jaar)
Hogere studies, een job of een eigen gezin: er zijn veel externe factoren die het leesleven van volwassenen op een lager pitje kunnen doen draaien. Tegelijkertijd kunnen volwassenen herontdekken hoeveel plezier ze beleven aan boeken lezen. - Ouderen (70+ jaar)
Wie mag genieten van een pensioen, heeft doorgaans meer tijd voor lezen. Wel kan de gezondheid een belemmerende rol spelen, al kan er ook een nieuwe leeswereld opengaan. Wie zelf niet meer kan lezen, kan bijvoorbeeld naar verhalen gaan luisteren of via begeleide leesgroepen samen genieten van verhalen.
Implicaties voor leesbevordering
Bij alle fasen uit de doorgaande leeslijn is het aangewezen om gericht aan krachtige leesbevordering te doen. Die houdt best rekening met de factoren die kenmerkend zijn voor de leesontwikkeling bij die fase. Bij de Iedereen Leest Academie leer je hoe je als professional te werk kan gaan. Bibliotheekmedewerkers vinden meer informatie in het leertraject 'De doorgaande leeslijn als basis voor leesbevordering', kinderbegeleiders ontdekken hoe de leesontwikkeling van jonge kinderen verloopt in het leertraject 'De voorleesfases van baby’s en peuters'.
Lees ook
