Meer lezen = beter in taal

De onderzoeksrapporten over kinderen en jongeren die ondermaats scoren op taal- en leestesten stapelen zich op. Deze week kwam dat van hogeschool Odisee er nog bij: vier op de vijf hogeschoolstudenten weten niet wat 'impliceren' betekent (DS 20 mei). Het zal niet het laatste rapport zijn dat de tendens bevestigt van een dalende taal- en leesvaardigheid, het bedroevende niveau van begrijpend lezen, de afkalvende woordenschat of het onvermogen om de structuur van een tekst te vatten.

Debatten over oorzaken en remedies blijven verhit en raken verstrikt in de netten van ideologische discussies en conflicterende onderwijsvisies. En zoals dat gaat, worden de messen in verkiezingstijd nog scherper geslepen, en dat is niet om knopen in de netten te ontwarren. Kostbare tijd en tonnen energie gaan verloren. Er wordt een ongeziene toren van Babel gebouwd. Komen we nog tot de essentie van het verhaal?

Het zijn helaas niet alleen jongeren die de betekenis van het woord 'impliceren' niet kennen. Elke keuze die in dit verhaal - of nét niet - wordt gemaakt, heeft implicaties op de leer- en ontwikkelkansen van leerlingen en studenten, maar ook voor leerkrachten en zorg-, opvoedings- en onderwijsverstrekkers. Met onze leesbevorderingsbril zien we niet alleen een nood aan meer 'kwaliteitsvol' lezen én een herwaardering van leesplezier en literatuureducatie op school. We detecteren vooral veel voor de hand liggend en onbenut potentieel om bij te dragen aan een betere taalontwikkeling van alle leerlingen. Wetenschappelijk onderzoek is daar zeer helder over: meer lezen = beter in taal. Wie graag leest, zal meer en beter lezen.

Alle voordelen van lezen zijn al honderden keren onderzocht en bewezen. Wanneer we de pijnpunten uit het Odisee-rapport objectief bekijken, dan kunnen we toch niet anders dan luidkeels roepen: investeer in lezen. Kies voor voorlezen. Ga voor samenlezen. Ontdek luisterlezen. Voer gesprekken over boeken. Schrijf teksten. Nodig auteurs uit op school. Ook Alma-winnaar Bart Moeyaert, en met hem alle leesbevorderaars en collega-schrijvers, onderschrijven deze boodschap. Het blijft een beetje 'roepen in de woestijn', maar we blijven roepen omdat het zo belangrijk is.

We zien hoe de consequenties van een schraal en ongeschikt aanbod van literatuur (in de brede betekenis) op school veronachtzaamd blijven. We horen zo vaak een onderschatting van het belang van lees­motivatie of misprijzen van leesplezier. Het is soms pijnlijk te ervaren hoe pover de kennis van kinder- en jeugdliteratuur bij leerkrachten is. We spreken dan nog niet over de soms erg koele liefde voor lezen die niet eens als problematisch wordt beschouwd.

Argumenten ter verdediging zijn er in overvloed: geen geld voor boeken, geen geschikt boekenaanbod voor de leerlingen, andere prioriteiten en dringende (zorg)noden, geen ruimte in een overvol curriculum, handboeken bevatten al tekstsuggesties- en fragmenten, een ontoereikend aanbod van nascholing. Ik beweer niet dat geen enkel argument klopt. Maar ik kan een structureel leesbeleid op school, met aandacht voor leesplezier, ten zeerste aanbevelen.