De verbindende rol van online lezersplatformen

Sinds de opkomst van de digitale en vooral sociale media verkondigde menig doemdenker dat het gedrukte, papieren boek nog maar een kort leven beschoren zou zijn. Niets is minder waar: hoewel digitaal lezen gestaag in de lift zit bij Vlamingen, kopen of lenen we veel vaker het papieren boek. Bovendien bieden digitale media kansen voor het boek. Anno 2020 kan je tal van leesapps downloaden, en kan je dus ook andere lezers ontmoeten op online lezersplatformen. De digitale mogelijkheden belichtten we al in een eerder artikel ‘Van collectie naar connectie’, dit artikel gaat dieper in op de verbindende rol van lezersplatformen.

Lezersvragen

Amazons Goodreads - in de ether sinds 2007 - heeft amper nog een introductie nodig. Al jaar en dag is dit platform de webstek voor miljoenen lezers die over landsgrenzen en oceanen verbinding en inspiratie zoeken. Op Goodreads kan je niet enkel persoonlijke leeslijstjes aanleggen, je kan ook aansluiten bij tal van leesgroepen, zoals Oprah’s Book Club of Addicted to YA (young adult, red). Je kan er ook boekgerelateerde vragen kwijt – ‘Favorite character in Harry Potter?’, ‘What makes Moby Dick so great?’ - die zullen door de internationale lezerscommunity een antwoord krijgen. Bijkomend voordeel van dit internationale platform is dat ook verschillende auteurs zich actief engageren op Goodreads met een interview, videoboodschap of Q&A. Allemaal handige functionaliteiten om in gesprek te gaan met lezers (en auteurs) van over de hele wereld.

Sociale leesclubs

Iets dichter bij huis telt het Nederlandse Hebban intussen net geen 200.000 leden. Je kan – net zoals bij Goodreads – andere geregistreerde leden volgen in hun leesactiviteit. Daarnaast ga je in gesprek met anderen via de online leesclubs, telkens gekoppeld aan een specifieke titel. Schrijf je jou in voor zo’n club, dan ontvang je per mail regelmatig enkele vragen over je leesbeleving, die je op Hebban kan toelichten. Na afloop krijgt elke leesclub een online verslag met alle bevindingen van de betrokken lezers – ter illustratie het verslag van de leesclub die Sally Rooney’s Normale mensen las. Sander Verheijen, hoofdredacteur bij Hebban, gelooft in de verbindende rol van zo’n leesclub: “Voor [een groep gebruikers] draait het om het sociale aspect. We hebben in de afgelopen drie jaar (2014-2017, red.) meer dan 400 online leesclubs georganiseerd, met zo’n 6.000 lezers. Dat zegt wel iets over die behoefte,” getuigt Verheijen in Boekblad.

Contact en cohesie

Ook op Facebook zijn er allerlei groepen waar boeken en je eigen leeservaringen centraal staan. De meer dan 60.000 groepsleden van Boekenjagers, gestart als een ludieke zoektocht naar verstopte boeken, vragen elkaar ook leestips of gaan in gesprek over specifieke boeken. Verder is er nog Boekenfans en Boekenverslinders, die elk meer dan 15.000 geëngageerde leden tellen.

“Als niemand in je directe vrienden- of familiekring hetzelfde boek las, kan een online platform net wel een contact faciliteren tussen lezers van hetzelfde boek.”

In 2014 onderzocht pedagoge Jaël Muls van UGent de achterliggende motivatie van mensen die actief zijn op een online lezersplatform. Daarvoor verdiepte zij zich in de Facebook-groep Iedereen Leest – Wat lees jij?, een initiatief van Iedereen Leest waar intussen meer dan 25.000 leden dagelijks leestips en leesplezier delen. Het onderzoek toonde dat lezers de nood voelen “om met anderen van mening te wisselen over datgene wat ze gelezen hebben.” Als niemand in je directe vrienden- of familiekring hetzelfde boek las, kan een online platform net wel een contact faciliteren tussen lezers van hetzelfde boek. Gebruiker Lisa, die deelnam aan het onderzoek, verwoordde het als volgt: “Ik denk dat het gewoon een andere vorm van sociaal contact is. Dat je gewoon op een andere manier mensen leert kennen, die je anders misschien nooit zou leren kennen.”

Naast contacten leggen merkte het onderzoek nog een dieperliggend sociaal aspect op bij dit lezersplatform: cohesie. De leden van ‘Iedereen Leest – Wat lees jij?’ ervaren een bepaalde groepssamenhang: mensen zijn er verbonden met elkaar omdat ze elkaar na verloop van tijd ook met mondjesmaat beter leren kennen. Gebruiker Herman vat het kernachtig samen: “Ik merk dat er vriendschappen ontstaan op die Facebookgroep, louter en alleen door boeken.” Voorwaarde voor deze cohesie is dat zo’n online gemeenschap een veilige omgeving is met duidelijke richtlijnen zodat groepsleden respectvol met elkaar communiceren. En natuurlijk is er in elke online gemeenschap een overgroot deel van lurkers: gebruikers die niet actief bijdragen maar enkel de berichten lezen en zo op de hoogte blijven. Toch mag het aandeel van actieve gebruikers in lezersplatformen niet worden onderschat, zeker als blijkt dat deze platformen op Facebook steeds meer leden aantrekken.

De lokale lezer

Een recenter fenomeen zijn digitale lezersplatformen met een lokale insteek. Cultuurconnect, de organisatie die bibliotheken en cultuurcentra digitaal ondersteunt, startte met Leuven Leest een piloottraject in 2017. Het concept is eenvoudig: vanuit de openbare bibliotheek wordt de lokale lezerscommunity zichtbaar gemaakt via leesambassadeurs, favoriete leesplekjes in de stad, literaire events, leestips gelinkt aan de stad, enzovoort. Dit alles staat verzameld op een eigen website, die de lezer ook wil toeleiden naar de offline leescommunity. Intussen werden ook Antwerpen Leest, Gent Leest en Brugge Leest boven de doopvont gehouden.

Lang Zullen We Lezen

Het boekenplatform van VRT Lang Zullen We Lezen bundelt alle nieuwtjes over literatuur en lezen. Interviews met schrijvers of lezers die je op televisie zag of hoorde tijdens een radioprogramma, vind je nadien terug op dit platform. Op die manier krijgen gesprekken over boeken meer media-aandacht. Tot op heden kan je als gebruiker enkel persoonlijke leeslijstjes aanmaken en recensies schrijven over gelezen boeken, maar wie weet evolueert dit boekenplatform ooit tot een verbindend lezersplatform.

De vele kanalen op sociale media van al deze platformen (Facebook, Twitter, Instagram, Pinterest, LinkedIn ...) tonen dat zij grondig ingebed zijn in de digitale wereld van vandaag. Op een duurzame manier kunnen ze wereldwijd lezers verbinden, geven ze talloze lezers een gezicht én zorgen ze voor meer zichtbaarheid rond lezen en leesplezier op internet en daarbuiten.

Lees ook