Voorlezen

12 december 2024

Met interactief voorlezen naar krachtig leesonderwijs

Interactief voorlezen is een effectieve didactische aanpak om de taalontwikkeling van leerlingen te stimuleren in het onderwijs. Iedereen Leest begeleidde 40 scholen die met deze aanpak aan de slag gingen. Kijk mee achter de schermen van dit professionaliseringstraject en ontdek welke leermaterialen er voor onderwijsprofessionals voorhanden zijn.

In het kader van het Leesoffensief startte Iedereen Leest in september 2022 een professionaliseringstraject met 20 basisscholen die gedurende twee jaar de krachtige methodiek van interactief voorlezen structureel wilden integreren in hun lees- en taalonderwijs. Deze scholen – in september 2023 aangevuld met 20 nieuwe scholen die een eenjarig traject volgden – werden door Iedereen Leest professioneel gecoacht. Leerkrachten volgden daarbij een digitaal, modulair opgebouwd leertraject met tal van theoretische en praktische handvaten. Zij kregen ook op maat live begeleiding door een trajectcoach. De betrokken scholen kwamen daarnaast bijeen op studiedagen, om inspiratie en ervaringen uit te wisselen.

Het tweejarig traject volgde deze roadmap:

(De tekst gaat verder onder de slider.)

In het traject stonden verschillende doelstellingen centraal:

Versterken van leerkrachtcompetenties omtrent interactief voorlezen
Inzetten op krachtig interactief voorlezen in elke klas
Bouwen aan een doorgaande leeslijn op schoolniveau, inbedding in leesbeleid
Versterken samenwerking met leesnetwerk (school – bibliotheek – ouders)

Een krachtig recept voor élke leerling

Iedereen Leest werkte met interactief voorlezen een effectieve methodiek uit om in te zetten op motivatie én het stimuleren van lees-, luister- en bredere taalvaardigheden van élke leerling.

Interactief voorlezen is een voorleesmethode waarbij je niet alleen een tekst voorleest, maar tegelijkertijd in interactie gaat met de kinderen. Dat gebeurt best zowel voor, tijdens als na het voorlezen. Je kan bijvoorbeeld open vragen stellen of inhoudelijke opmerkingen geven bij het verhaal. Het werkt ook lees- en leerbevorderend om positieve feedback te geven en een brug te maken naar de leefwereld van de leerlingen. Via interactief voorlezen betrek je kinderen actief en doelgericht bij de teksten die je voorleest. Dat kunnen verhalende (prenten)boeken zijn, maar ook informatieve boeken, brieven, kranten …

Bij een interactief voorleesmoment staat de interactie tussen de voorlezer en de leerlingen centraal. Net die interactie maakt het interactief voorleesmoment zo rijk en leerzaam.

Effectieve kenmerken van interactief voorlezen

Op basis van onderzoek bracht Iedereen Leest 8 effectieve kenmerken van interactief voorlezen visueel samen. Je ontdekt ze hiernaast.

Een hybride professionaliseringstraject

In het tweejarige traject zorgde Iedereen Leest voor volgende zaken:

Een online leertraject met acht modules
Coaching op maat voor betrokken scholen
Professionele leergemeenschappen

Online leertraject met acht modules

De modules van het online leertrajecten werden tijdens de looptijd van het piloottraject ontwikkeld in samenwerking met de onderzoeksgroep Taal, Leren, Innoveren (UGent).

Pijlers van krachtig leesonderwijs - Hebbrecht & Vansteelandt (2023)

Alle modules bevatten krachtige leermaterialen zoals instructiefilmpjes, praktijkvoorbeelden, getuigenissen, kijkwijzers, voorleesfiches, een checklist, een wegwijzer, een stappenplan en heel wat reflectievragen. De modules bouwen telkens voort op elkaar. Het leertraject kadert binnen krachtig leesonderwijs en zet in op de verschillende pijlers (zie figuur).

Meer dan 570 professionals (leerkrachten uit de deelnemende scholen) hadden toegang tot dit leertraject. Ook medewerkers van de openbare bibliotheken in de gemeenten van de betrokken scholen kregen toegang tot dit traject, net als de leden van de klankbordgroep die betrokken werden bij het traject.

Coaching op maat voor betrokken scholen

Naast de ontwikkeling van een online leertraject stelde Iedereen Leest een team samen van vijf coaches, die elk een aantal scholen nauw opvolgden tijdens het traject. De coaches waren een vast aanspreekpunt voor de scholen en gingen per schooljaar minstens drie keer langs bij de aan hen toegewezen scholen. Deze intervisiemomenten richtten zich telkens op een specifiek doel, zoals de informatiedoorstroom naar het gehele schoolteam of feedback geven op de opdrachten die leerkrachten in het online leertraject hadden uitgevoerd.

(Onderstaande slider toont enkele sfeerbeelden. Daaronder gaat de tekst verder.)

Professionele leergemeenschappen

Leren van en met elkaar was cruciaal voor zowel de impact als de duurzaamheid van dit tweejarige traject. Daarom werden er professionele leergemeenschappen geïnstalleerd en geïmplementeerd op verschillende niveaus:

op scholen
tussen de deelnemende scholen
tussen scholen en openbare bibliotheken

Monitoring

De onderzoeksgroep Taal, Leren, Innoveren (UGent) werkte samen met Iedereen Leest de inhoud van het online leertraject uit. Daarnaast voerde ze onderzoek naar de impact van het traject door het in kaart brengen van lerarencompetenties (vakdidactische kennis en vaardigheden) en ervaringen van deelnemende leerkrachten en de trajectcoaches. De aanpak en resultaten staan uitvoerig beschreven in het monitoringsrapport dat UGent publiceerde. Hieronder lees je meer over de aanpak, resultaten en aanbevelingen.

Aanpak

Mixed-method onderzoeksopzet met kwantitatieve en kwalitatieve dataverzameling
Open vragen in de modules van het online leertraject
Intentioneel lesgedrag via voorbereidingen van voorleesmomenten
Daadwerkelijk lesgedrag via voorleesfilmpjes uit de klaspraktijk
3 meetmomenten
Extra bevraging na afloop van het tweejarig traject van deelnemers en trajectcoaches

Resultaten

Positieve kijk op waarde van interactief voorlezen als veelzijdige en effectieve methodiek
De vakdidactische kennis van leraren over interactief voorlezen en hun vaardigheden op dit vlak zijn over het algemeen toegenomen, ook al liggen er nog uitdagingen
Positieve ervaringen over het tweejarig traject, waardering voor de praktijkgerichte aanpak
Grote tevredenheid over modules en materialen
Het traject leidde bij een deel van de deelnemers tot concrete beleidsontwikkeling rond lezen en taal, en tot een versterking van de leescultuur op school

Aanbevelingen

Blijvend inzetten op verdieping van vakdidactische kennis zoals het bespreken van boek- en teksteigenschappen en het nog meer inzetten op het betrekken van de leefwereld van kinderen tijdens interactief voorlezen.
Continue aandacht voor een versterkte uitwerking van de drie fases van een interactief voorleesmoment om de effectiviteit ervan te verhogen.
Behoud van de kenmerken van het professionaliseringstraject zoals: de hybride aanpak met online modules en coaching op maat in de scholen, de praktijkgerichte aanpak, de gezamenlijke leeractiviteiten en feedbackmogelijkheden.
Blijvend inzetten op beleidsontwikkeling en samenwerking: verdere ontwikkeling van schoolbeleid (gericht op een doorgaande leerlijn uitzetten als schoolteam), verbetering van de leesomgeving, samenwerking met bibliotheken en ouders en andere mogelijke partners binnen een breed leesnetwerk.

(De tekst gaat verder onder de quotes.)

Iedereen Leest Academie

Het ontwikkelde professionaliseringstraject, de opgedane inzichten en de uitgewerkte leermaterialen werden al tijdens het piloottraject zo veel mogelijk gedeeld met de onderwijs- en cultuursector via praktijkgerichte artikels, presentaties of workshops. In mei 2024 volgde een inspiratiedag, en op de Iedereen Leest-conferentie in oktober 2024 zoomde een deelsessie in op de kracht van interactief voorlezen.

Het online leertraject dat werd ontwikkeld tijdens het professionaliseringstraject is evidence-informed en wordt met de ontwikkelde leermaterialen gratis ontsloten voor elke onderwijsprofessional. Het traject rond interactief voorlezen is als onderdeel geïntegreerd in een breder leeraanbod via de Iedereen Leest Academie: een online leerplatform voor leesbevordering met een aanbod voor (professionele) doelgroepen die rond leesbevordering werken: leerkrachten, bibliotheekmedewerkers, kinderbegeleiders en (voorlees)vrijwilligers. Via die manier wil Iedereen Leest invulling geven aan de bredere opzet van het Leesoffensief: evidence-informed en kwaliteitsvol werken aan lees- en taalbevordering voor zowel professionals als vrijwilligers.