In interactie gaan rond lezen, hoe dan?
Interactie is een essentieel ingrediënt bij leesbevordering. Interactief voorlezen en praten over (voor)gelezen boeken en andere teksten voedt onze leesvaardigheid, stimuleert onze leesmotivatie en ons actief leesgedrag Het verrijkt onze woordenschat, vergroot onze kennis van de wereld en ons inlevingsvermogen. Maar hoe zet je nu op een effectieve en motiverende manier in op interactie rond teksten? Hoe ga je ermee aan de slag in een doorgaande leeslijn? Welke succesfactoren en randvoorwaarden zijn er? En welke drempels en valkuilen?
door Katrien Elen
Dit artikel is een verslag van een focussessie op de Iedereen Leest-conferentie 'De leesbevorderaar centraal'. Die vond plaats in Gent op 24 oktober 2024. Alle verslagen van die conferentie lees je in een terugblik.
‘Through others we become ourselves,’ schreef de Russische psycholoog Lev Vygotsky. Ook bij lezen geldt dat interactie een sleutel is tot groei. Het oneens zijn met een klasgenoot over hoe je een tekst moet interpreteren, in interactie gaan over een boek met iemand die meer weet of een ander perspectief heeft, uitspreken wat je gedachten zijn bij een tekst, voorgelezen worden… Als je interactief voorlezen kwaliteitsvol aanpakt, heeft dat veel voordelen. Zo blijkt uit onderzoek dat het niet alleen leesplezier bevordert, maar ook woordenschat verdiept, grammaticaal inzicht verbetert, de fantasie prikkelt en luister- en leesvaardigheden vergroot. Het is maar een greep van de voordelen uit de onderzoeksliteratuur, weten Hilde Van Keer, hoogleraar en coördinator van de onderzoeksgroep 'Taal, leren, innoveren' aan UGent en Iris Vansteelandt, leesonderwijsexpert bij Iedereen Leest. Een bevraging bij leerkrachten rond de waarde van interactief voorlezen, bevestigt dit. Ook zij geven aan dat interactief lezen de samenhorigheid en het welbevinden stimuleert, maar ook aanzet om zelf naar boeken te grijpen. Het is geen manier om óf aan cognitieve, óf aan sociale doelen te werken, er is een win-win op vele vlakken.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Een gouden recept
Hoe doe je dat nu concreet, interactief voorlezen? Deze ingrediënten maken deel uit van een gouden recept.
- Bespreek samen de eigenschappen van het boek. In een tekst duiken is niet vanzelfsprekend als je geen geoefende lezer bent. Afhankelijk van de leeftijd van de kinderen aan wie je voorleest, kan je uitleggen hoe je met een boek omgaat en wat je van teksten kunt verwachten.
- Stel open vragen op maat. Door open vragen te stellen, nodig je de kinderen uit om mee actief na te denken over wat ze zien en horen.
- Stel extra vragen en geef tips. Wanneer de kinderen het antwoord op jouw vraag niet meteen kennen, hoeft dat niet te betekenen dat de vraag te moeilijk is of dat je hem zelf moet beantwoorden. Je kunt gerichte tips geven om de kinderen tot een antwoord te laten komen. Of ze kunnen elkaar helpen om het antwoord te vinden.
- Ga dieper in op de inhoud van de tekst. Tijdens het voorlezen geef je meer informatie bij gebeurtenissen in de tekst die om verduidelijking of verdieping vragen. Wat je wil benadrukken, kies je natuurlijk op basis van het doel dat je vooropstelt.
- Sta stil bij nieuwe woorden en uitdrukkingen. Een interactief voorleesmoment is ideaal om op een diepgaande manier nieuwe woordenschat aan te brengen. Kinderen leren een woord of uitdrukking meteen in de context kennen, misschien met een afbeelding erbij.
- Geef positieve feedback. Wanneer kinderen reageren of zelf inbreng geven tijdens het voorlezen, is het fijn om dat aan te moedigen. Je motiveert hen op die manier om nog meer zelf aan het woord te zijn.
- Bekijk samen de afbeeldingen. Voorzie ruimte om samen naar de afbeeldingen te kijken en sta open voor inbreng van de kinderen. Benoem samen met de kinderen wat je ziet op de afbeeldingen en ga erover in gesprek.
- Leg linken met de leefwereld van kinderen. Als kinderen dingen herkennen in de tekst, kunnen ze zich makkelijker inleven in de personages of gebeurtenissen.
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Rebel
‘Zet altijd in op elk van deze elementen,’ benadrukken Van Keer en Vansteelandt nog. Een goede voorbereiding is hierbij onontbeerlijk. Weet welke doelen je wilt bereiken met het interactief voorlezen, kies een rijke tekst die goed aansluit bij deze doelen. Geef kinderen ook een luisterdoel. Denk als het kan na over de samenstelling van je groep. Bekijk hoe je kunt differentiëren zonder de flow van het verhaal te verliezen en trek genoeg tijd uit voor het interactief voorlezen. ‘Daar moet je soms een rebel voor zijn. Maar je verhoogt zo wel de kans dat de groep groeit, op vlak van taal, maar ook van empathie.’ Doe bovendien zoveel mogelijk aan herhaald voorlezen. Vansteelandt: ‘Neem liever de tijd om een boek opnieuw voor te lezen, dan er nog snel een verhaal bij te doen. Net door een verhaal meerdere keren voor te lezen kun je tot diepgang komen.’
Voor & na
Interactief voorlezen begint al voor het voorleesmoment en eindigt niet wanneer je het boek dichtklapt. Ook voor en na kan je heel wat doen.
- In de fase voor het voorlezen kan je de kinderen voorbereiden op wat komt: een heerlijk voorleesmoment waarbij je samen in een tekst duikt om te genieten en te leren. Beschrijf de kaft of een centrale prent, bespreek de titel of enkele woorden die belangrijk zijn om de tekst te begrijpen ... In deze fase oriënteer je de kinderen op de tekst en geef je extra informatie, kennis en/of woordenschat mee die relevant is om de tekst beter te begrijpen.
- Tijdens het voorlezen is het dan weer interessant om vooral bij het begin van een boek veel momenten van interactie te voorzien. ‘Soms duurt het even voor een kind in een verhaal zit,’ zegt Vansteelandt. ‘Dat is voor volwassenen ook zo, maar als je geen geoefende lezer bent, vraagt dat soms zoveel energie dat je afhaakt. Het helpt als je die fase kunt ondersteunen met interactie.’
- Na het voorlezen maak je ruimte voor een nabespreking van de tekst die je voorlas. Dat kan op verschillende manieren, zoals dieper ingaan op de inhoud of spreken over emoties die de tekst opwekt. Vansteelandt: ‘Vaak is het zo dat hoe rijker een tekst is, hoe meer deuren hij openzet om het leesproces te laten duren.’
Interactief voorlezen bij de Iedereen Leest Academie
Wil je je professionaliseren rond interactief voorlezen? Volg dan het online leertraject Met interactief voorlezen naar krachtig leesonderwijs bij de Iedereen Leest Academie. Dit traject is het resultaat van een pilootproject waarbij vijftien scholen werden gemonitord die - van de eerste kleuterklas tot het zesde leerjaar- twee jaar lang hebben gewerkt aan hun kennis, opvattingen en vaardigheden rond interactief voorlezen. Op basis van hun ervaringen is er een traject van acht modules ontwikkeld.
‘Als ik op basis van dit pilootproject één inzicht moet delen, dan is het dat de doorgaande leeslijn echt wel doorslaggevend is,’ zegt Van Keer. ‘Van de eerste kleuterklas, tot het zesde leerjaar is het belangrijk om niet naast elkaar te lezen, maar ook samen in teksten te duiken.’
Deel dit artikel:
