Onderzoek zet maatschappelijke opbrengsten van de bib op een rij

Als organisaties kunnen aantonen welke impact zij hebben op hun doelgroep en de maatschappij, legitimeren ze hun bestaansreden. Ook voor bibliotheken is meten van impact belangrijk, zeker als het klassieke uitleenmodel soms in vraag wordt gesteld. Bibliotheken hebben uiteraard veel meer te bieden dan enkel hun collectie. Via hun publiekswerking bouwen ze aan een uitnodigende leesomgeving in een lokale gemeenschap. Dat heeft vooral impact op lange termijn, wat niet zo makkelijk in kaart te brengen is. De Nederlandse Koninklijke Bibliotheek onderzocht op welke domeinen bibs de effecten van hun werking kunnen onderbouwen bij lokale overheden.

Ten eerste merkten de onderzoekers dat bibs beschikken over jaarlijkse statistieken zoals aantal uitleningen en geregistreerde leners, omvang van de collectie of georganiseerde activiteiten en studiedagen. Dit zijn directe resultaten of output. Ze geven inzichten in de diensten en het aanbod van de bib, maar tonen niet welke effecten de bib veroorzaakt binnen hun lokale gemeenschap. Dergelijke cijfers zijn belangrijk, maar niet het ijkpunt.

De Nederlandse onderzoekers stelden op basis van literatuuronderzoek en kwalitatieve studies een conceptueel model op met vijf domeinen waar bibliotheken impact kunnen genereren, zowel op individueel als op maatschappelijk niveau. De vijf invloedssferen zijn bovendien met elkaar verweven. Ze staan niet los van elkaar maar dragen samen bij aan de gehele maatschappelijke impact van een bib.

1. Culturele impact

Boeken lenen blijft de voornaamste reden om de bib te bezoeken. Via hun diverse collectie geeft de bib toegang tot verhalen. Die stimuleren op hun beurt creativiteit bij lezers en laten hen kennismaken met andere culturen. Ook publieksactiviteiten zoals voorleesmomenten dragen bij aan de verbeelding van deelnemers. Verhalen uit of over de streek zorgen bovendien voor het behoud van de lokale identiteit.

2. Educatieve impact

De bib is de uitgelezen plek om kennis te verwerven. Bezoekers kunnen via collectie en activiteiten informatie opdoen en interpreteren. Dat draagt bij tot hun persoonlijke ontwikkeling. Naast deze vorm van 'zelfstudie' ondersteunen bibs scholen en kinderopvang rond taalverwerving en leesbevordering. Klasbezoeken, thematische uitleenkoffers of lijstjes met leestips zijn onderdeel van de educatieve werking van een bib.

3. Economische impact

Als bibbezoekers informatie opzoeken, verruimen ze hun kennis, vaardigheden en geletterdheid. Bibs geven toegang tot dergelijke ontwikkelingskansen die uiteindelijk leiden tot een betere positie op de arbeidsmarkt. Daarnaast voorziet de bib fysieke ruimte voor wie wil leren en werken. Bibs creëren werkgelegenheid, maar zorgen ook voor toeloop naar winkels in hun directe omgeving en dragen dus een steentje bij aan de lokale economie.

4. Sociale impact

De bib is een aangename plek om te lezen, leren of werken. Verder is ze ook een neutrale plek voor ontmoeting. Door hun deelname aan workshops, studiedagen of andere bijeenkomsten voelen bezoekers zich meer betrokken bij de lokale gemeenschap. Bibs zijn toegankelijke, democratische cultuurhuizen die de maatschappelijke participatie verhogen bij hun bezoekers.

5. Affectieve impact

De bib vervult meerdere behoeftes bij burgers en creëert daarmee nut, tevredenheid en plezier. Als toegankelijke ruimte zorgt ze voor veiligheid en vertrouwen. Die affectieve opbrengsten zijn waarneembaar bij burgers die ofwel ter ontspanning naar de bib gaan ofwel om informatie op te zoeken. Van alle affectieve effecten blijken bibs vooral leesplezier te stimuleren. Op haar beurt zet leesplezier aan tot de andere vermelde outcomes.