Internationaal rapport toont zes kernprincipes om kinderen en jongeren aan het lezen te krijgen
Het National Institute of Education in Singapore publiceerde een rapport over de wereldwijde daling in leesgedrag bij kinderen en jongeren. Vooraanstaande experts formuleerden op basis daarvan zes onderbouwde principes om leesplezier en leesmotivatie bij kinderen en jongeren te bevorderen – van toegang tot boeken tot keuzevrijheid.
Dalend leesgedrag wereldwijd
Het nieuwe rapport van het National Institute of Education in Singapore is gepubliceerd als reactie op de wereldwijde daling in geletterdheid bij kinderen en jongeren. De meest recente internationale resultaten van zowel de PIRLS- als PISA-toetsen tonen aan dat zowel leesvaardigheid als leesplezier afnemen onder jongeren wereldwijd. Ook in Vlaanderen dalen de cijfers al enkele jaren.
Volgens het rapport dragen meerdere factoren bij aan deze evolutie, zoals het gebrek aan lezende rolmodellen, de impact van digitale media op het concentratievermogen, het gebrek aan toegang tot boeken (in sommige landen) en een te grote focus op leesvaardigheid in plaats van leesmotivatie. In veel landen gaat de dalende tendens trouwens gepaard met een daling in leesgedrag bij volwassenen.
De onderzoekers concluderen dat het, gezien de voordelen die lezen en geletterdheid bieden, cruciaal is om deze tendens wereldwijd te keren. Ze stellen daarom zes kernprincipes voor, die de betrokkenheid bij en de houding tegenover lezen bij kinderen en jongeren moeten veranderen. Deze wetenschappelijk onderbouwde principes kunnen worden ingezet op school en thuis, maar ook bij het opzetten van programma’s, campagnes of bij beleidsuitwerking.
Zes kernprincipes
1. Toegang tot boeken (provision/access)
Kinderen en jongeren hebben toegang nodig tot boeken en andere teksten die hun interesses, voorkeuren, ervaringen en vaardigheden weerspiegelen. Concreet betekent dit dat boeken gemakkelijk beschikbaar zijn – thuis, op school en op andere plekken – zodat jonge lezers ze zelfstandig en zonder drempels kunnen vinden en lezen. Gemakkelijke toegang tot deze teksten is essentieel om lezen te bevorderen.
2. Keuzevrijheid (agency/choice)
Kinderen en jongeren genieten meer van boeken die ze zelf kunnen kiezen. Maar volgens het rapport hebben ze ondersteuning nodig om kennis en strategieën te ontwikkelen waarmee ze zelfstandig boeken en teksten kunnen kiezen die bij hun interesses passen. In Vlaanderen hebben we hiervoor tools als Boekenzoeker. Het is cruciaal dat kinderen en jongeren – thuis, op school of in de bib – kennismaken met verschillende soorten teksten om een liefde voor lezen te ontwikkelen.
3. Tijd en routines om te lezen (time/routines)
Om lezen een plek te geven in hun drukke leven, hebben kinderen en jongeren kwalitatieve leestijd nodig tijdens de schooldag, en moeten ze worden aangemoedigd en ondersteund om positieve leesroutines te ontwikkelen buiten de schooltijd.
4. Reflectie en connectie (reflection/connection)
Lezen wordt leuker en betekenisvoller wanneer er een persoonlijke connectie is. Kinderen en jongeren hebben kansen nodig om inhoud te verkennen die voor hen persoonlijk relevant is, waarbij ze reflecteren over een tekst en de tekst verbinden aan hun eigen sociale, culturele en persoonlijke interesses en ervaringen.
5. Interactie en verbinding rond lezen (interaction/social)
Lezen hoeft geen eenzame activiteit te zijn. Kinderen en jongeren hebben behoefte aan positieve sociale leeservaringen, waarbij ze contact maken met anderen (zowel leeftijdsgenoten als volwassenen) om boeken en andere teksten op een leuke en betekenisvolle manier aan te bevelen, te bespreken of te delen. Deze interacties verrijken zowel het individuele als het sociale leesgedrag. In Vlaanderen en Brussel is er bijvoorbeeld de Leesjury, waar kinderen en jongeren hun leeservaringen kunnen uitwisselen. Voor volwassenen is de opkomst van leesclubs - ook voor jongeren - hierin een positieve tendens.
6. Positieve leeservaringen en succeservaringen (positive experiences/success)
Om duurzaam leesgedrag te ontwikkelen en van lezen een gewoonte te maken, moeten kinderen en jongeren een positieve lezersidentiteit opbouwen. Wanneer jongeren zichzelf als ‘lezers’ zien, is de kans groter dat ze blijven lezen als ze ouder worden. Daarvoor hebben ze een divers aanbod aan rijke leeservaringen nodig die niet alleen fijn zijn, maar ook leiden tot meer zelfvertrouwen op het vlak van lezen.
Deze kernprincipes zijn cruciaal om een duurzaam en effectief leesbevorderingsbeleid uit te werken, volgens de onderzoekers.
