Getipt: TED-talk over het belang van diverse verhalen
Chimamanda Ngozi Adichie is Nigeriaans schrijfster van onder andere We moeten allemaal feminist zijn. In een TED-talk uit 2009 pleit zij voor het belang van diverse verhalen en boeken die stereotypen doorbreken. Haar boodschap blijft vandaag de dag even relevant.
Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought.
De wereld komt binnen via de boeken die je leest. Boeken beïnvloeden de manier waarop je naar de wereld kijkt, hoe je die ervaart en interpreteert. Adichie getuigt dat ze als kind, toen ze op een universiteitscampus in Oost-Nigeria opgroeide, vooral Britse en Amerikaanse boeken las. Toen ze verhalen begon te schrijven, waren al haar personages blank, hadden ze blauwe ogen en speelden ze in de sneeuw – allemaal gegevens die niet erg representatief zijn voor Nigeria. Adichie toont hiermee aan dat we, vooral als kind, beïnvloedbaar en kwetsbaar zijn als we worden blootgesteld aan verhalen.
Het gevaar van een enkel verhaal
Adichie’s perceptie van literatuur veranderde toen ze de verhalen ontdekte van Afrikaanse schrijvers: 'Mensen zoals ikzelf, meisjes met een chocolade huidskleur, wier kinky haar niet in een paardenstaart te maken is, ook in de literatuur konden voorkomen. Ik begon te schrijven over dingen die ik herkende.' Toch schoof ze de Amerikaanse en Britse boeken niet aan de kant: 'Ze voedden mijn verbeelding. Ze openden nieuwe werelden voor me. Maar het onbedoelde gevolg was dat ik niet wist dat mensen zoals ik ook in literatuur konden bestaan.'
“Als je mensen slechts één (enkele) kant van een verhaal, wereld of cultuur laat zien, telkens opnieuw, dan creëer je een enkel verhaal en voed je stereotypen.”
De TED-talk van Adichie is getiteld Het gevaar van een enkel verhaal. Als je mensen slechts één (enkele) kant van een verhaal, wereld of cultuur laat zien, telkens opnieuw, dan creëer je een enkel verhaal en voed je stereotypen. Zo zijn er andere verhalen over Afrika dan catastrofes, hongersnoden of uitgestrekte landschappen. Dergelijke enkele verhalen zijn niet onschuldig, ze bevatten een bepaalde vorm van macht, gaat Adichie verder: 'Macht is het vermogen niet alleen een verhaal over een ander te vertellen, maar dat verhaal tot het definitieve verhaal over die persoon te maken.'
Vensters en spiegels
Verhalen doen ertoe. Verhalen kunnen stereotypen doorbreken en nieuwe werelden openen. Als we echter een enkel verhaal doorgeven aan kinderen, sluiten we hun wereld beetje bij beetje. Ook Rudine Sims Bishop, professor emerita aan de Ohio State University, onderschrijft de visie van Adichie. 'Boeken zijn soms vensters', schrijft ze, 'die een zicht op de wereld bieden die waarheidsgetrouw, fictief, herkenbaar of vervreemdend kan zijn. Die vensters kunnen ook spiegels zijn: in literatuur zien we ons eigen leven en onze ervaringen gereflecteerd. Als kinderen zichzelf niet herkennen in de boeken die ze lezen, krijgen ze – bewust of onbewust – de boodschap dat zij geen deel uitmaken van de maatschappij waarin ze leven.'
De verhalen die we doorgeven aan kinderen – thuis, op school, in de bibliotheek of elders – moeten zowel vensters als spiegels zijn. Enkel zo vermijden we het gevaar van een enkel verhaal. Adichie besluit haar betoog krachtig: 'Wanneer wij het enkele verhaal afwijzen, wanneer wij beseffen dat er nooit een enkel verhaal is over geen enkele plek, herwinnen wij een soort paradijs.'
Deel dit artikel: