Getipt: een brievenboek over lezen, voor jonge (en oudere) lezers
Een jaar of tien geleden begon Bulgaars blogster en literatuurcriticus Maria Popova zich zorgen te maken. Het waren de gloriedagen van sociale media, e-boeken doken net op, en technologie leek het papieren boek definitief in te halen. Hoe moet het verder met het lezen, vroeg ze zich af. Nu, acht jaar later, is er A velocity of being: een brievenboek aan jonge mensen over wat dat is, lezen.
Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought. Dit boek kan je ook raadplegen in de vakbibliotheek van Iedereen Leest.
A velocity of being is geboren vanuit een gedeelde bezorgdheid. Maria Popova, die op haar uit de hand gelopen blog BrainPickings schrijft over wat ze leest, en uitgeefster Claudia Bedrick vreesden voor de toekomst van het geschreven woord. Zullen jonge mensen nog lezen, als hun levens overlopen van sociale media en technologie? Zal er nog plaats zijn voor verhalen? Zullen jonge mensen zich nog laten meeslepen naar onbekende en misschien wel bevreemdende werelden, om daarna terug te keren naar je eigen, vertrouwde wereld, die ineens ook nieuw is omdat je het met nieuwe ogen bekijkt? Want, zeggen ze, dat is uiteindelijk wat lezen doet en wat soundbite culture niet doet.
En dus werden ze advocaten van het lezen. Of, in de woorden van Maria Popova:
‘We decided to do something about it – which is, of course, always the only acceptable form of complaint – not by fear-mongering or by waving the moralizing should-wand, but by demonstrating as plainly yet passionately that a life of reading is a richer, nobler, larger, more shimmering life.’
Wat doet lezen met een mensenleven?
Maria Popova en Claudia Bedrick vroegen aan 120 auteurs, kunstenaars, tv-makers, filosofen, wetenschappers, ondernemers en zo meer wat dat is: lezen. Hoe hebben boeken hen gemaakt tot wie ze zijn? Evenveel vooraanstaande illustratoren voorzien elk verhaal van een origineel beeld.
Het resultaat is een 250 pagina’s dik brievenboek – een liefdesbrief, noemt Maria Popova het. Het is een feestelijk boek vol ronkende namen. Neil Gaiman doet mee, Jane Goodall, Martha Nussbaum, Elizabeth Gilbert, Shonda Rhimes, Naomi Wolf, Richard Branson, Shaun Tan, Maira Kalman, Oliver Jeffers, Jon Klassen, Beatrice Alemagna, en de Belgische Ingrid Godon. Minstens evenveel namen roepen niet al op voorhand oh’s en ah’s op. Daardoor is A velocity of being niet alleen een feest van herkenning, maar ook een verrijking voor de geest.
Vol ideeën en schoonheid
De brieven in A velocity of being zijn heel persoonlijk. Ze zijn eerlijk, hartverscheurend en grappig. Maar wat er nog het meest fantastisch aan is, is dat het er zo veel zijn. Dit is geen boek om in één keer uit te lezen, want dan zou je hoofd ontploffen van alle ideeën en schoonheid. Het is een boek om dicht bij je te houden. Zo één om in te bladeren, om papiertjes bij favoriete illustraties te steken, en om voorzichtige potloodstrepen bij een lievelingszin te zetten.
Bijvoorbeeld bij Adam Gopnik, die zijn brief begint met ‘books won’t make you a better person’ en eindigt met ‘read only for pleasure, and you will find that you read for life’. Of bij Amanda Palmer, die haar brief richt aan de lieve-lezer-die-bang-is-van-boeken. ‘Don’t forget,’ schrijft ze, ‘You don’t have to finish every book you start. […] Books aren’t like a plate of vegetables that you’re supposed to eat because they’re good for you. Books are like an enormous ice cream sundae the size of a mountain. You can eat as much of a book as you want and when you’re full or start to feel disgusting, you can put the book down and walk away.’
We zijn met z’n allen
Veel brieven gaan over troost, over hoop. Een paar uur bladeren in A velocity of being scherpt je geloof aan in de kracht van boeken, van verhalen en van lezen. Boeken verbinden. We hebben het niet geturfd, maar meer dan één auteur heeft in een verhaal een toevluchtsoord gevonden. Boeken hebben hen door bange tijden gesleept, ze hebben hen getoond dat ze niet alleen zijn. Dit schrijft Thomas Page McBee bijvoorbeeld:
‘We readers […] welcome the thoughts and feelings of someone else right into our brains, and we find ourselves in what resonates. We see that everyone is part of the human condition, even and especially us.’
Eén van meest onvergetelijke brieven is die van de bijna 100-jarige Helen Fagin, die als jongvolwassene de Holocaust overleefde. Ze schrijft over haar tijd in het ghetto, waar lezen als je pech had je dood betekende. Helen Fagin gaf clandestien les aan kinderen:
‘But I soon came to feel that teaching these sensitive young souls Latin and mathematics was cheating them of something far more essential – what they needed wasn’t dry information but hope, the kind that comes from being transported into a dream-world of possibility.’
Stiekem gedeelde, stiekem doorvertelde verhalen hielden haar en haar leerlingen overeind. Als zij besluit met de woorden ‘to read a book and surrender to a story is to keep our very humanity alive’, dan word je stil. Hier is niks meer aan toe te voegen, behalve misschien het beeld dat Ingrid Godon maakte. Ze toont een figuur met een gestreept kampjasje aan. Ze kijkt je recht aan, haar blik is ernstig, een beetje bedroefd misschien, en open. Op de achtergrond staan in vage potloodlijnen de schaduwen van anderen, van vele anderen, getekend. Met die potloodlijnen beklemtoont ze wat Helen Fagin en vele anderen in dit boek zeggen: we zijn met z’n allen.
Note to self
A velocity of being is een waardevol boek. Het is niet gewoon mooi – met dat juiste papier, die gouden letters op de kaft, en dat zelfs de schutbladen een verhaal hebben – maar het vertelt ook een waar verhaal. Zet het jonge mensen aan het lezen? Misschien wel, misschien niet. De grootste waarde zit ‘m erin dat het een liefdevolle, materiële note to self is: verzand alstublieft niet in ‘fear-mongering’. Haal nooit ‘the moralizing should-wand’ boven als het over de toekomst van boeken gaat. Weet dat lezen ons meer mens maakt. Onthoud goed dat boeken mensen verbinden. (En ja. 'I know that sounds corny, and I’d probably roll my eyes if I was you, but it’s true.' – Bruce Handy)
A velocity of Being: Letters to a Young Reader - Maria Popova & Claudia Bedrick (red.), Enchanted Lion Books, 2018.
Deel dit artikel:
