Europees rapport onderstreept het belang van cultuur en lezen voor welzijn
In een nieuw rapport verzamelt het Europese project CultureForHealth wetenschappelijk bewijs voor het positieve effect van kunst en cultuur op onze gezondheid en ons welzijn. Leesactiviteiten kunnen bijdragen aan persoonlijke zingeving en het sociale welbevinden. Kinderen die graag lezen, lopen als adolescent minder kans op overdadig alcohol- of tabaksgebruik.
CultureForHealth, een Europees project voor bottom-up beleidsontwikkeling, getrokken door Culture Action Europe (CAE) en gesubsidieerd door de Europese Commissie, wil cultuur, gezondheid en welzijn dichter bij elkaar brengen op Europees, regionaal en lokaal (beleids)niveau. Naast enkele pilootprojecten wil CultureForHealth het belang van kunst en cultuur op onze gezondheid en welzijn specifiëren, zowel op persoonlijk vlak als voor de buurt of gemeenschap waarin we leven. In november 2022 kwam het project met een uitgebreid rapport over de rol van cultuurparticipatie binnen welzijn, verder bouwend op een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat in 2019 al bewijs verzamelde over het positief effect van kunst en cultuur op welzijn.
Het rapport brengt verschillende zaken in kaart:
- Welk wetenschappelijk bewijs bestaat er dat culturele activiteiten bijdragen tot de gezondheid en het welzijn van individuen?
- Op welke welzijnsaspecten spelen de verschillende cultuurvormen (dans, lezen, muziek …) precies in?
- Hoe kan de cultuursector nog beter inspelen op de rol van cultuur voor ons welzijn?
- Welke samenwerkingen zijn er nodig tussen verschillende sectoren en beleidsdomeinen?
Een brede blik op welzijn
In een meta-analyse verzamelde CultureForHealth 310 onderzoeken om het effect van actieve en passieve cultuurparticipatie op welzijn in kaart te brengen. De analyse benadert ‘welzijn’ vanuit een brede blik:
- Effect op individuele gezondheid: preventie van ziekte, zorgverlening …
- Effect op individueel welzijn: persoonlijke voldoening, zelfexpressie, verlaagd risicogedrag (zoals ongezonde voeding, overdadig tabakgebruik …), sociaal engagement, minder stress of angststoornissen …
- Effect op het welzijn van een individu in relatie tot diens gemeenschap: welzijn op het werk of op school, verminderde isolatie, ergens bij horen, met minder vooroordelen te maken krijgen …
- Effect in tijden van Covid-19: hoe cultuur tijdens de pandemie een specifieke rol vervulde als zinvolle tijdsbesteding, om met uitdagingen om te gaan, om veerkracht te geven …
Met bovenstaand kader rond welzijn wil het project dan ook een lans breken om binnen de gezondheidszorg niet enkel te focussen op de behandeling van ziektes, maar ook op de preventie ervan en op de promotie van gezondheid en mentaal welbevinden – en dat via kunst en cultuur. 85 miljoen Europeanen kampten immers met mentale gezondheidsproblemen en dat zelfs vóór de coronapandemie uitbrak. Die groeiende ‘mentale crisis’ doet zich voelen bij de jongere Europese populatie. En ook bij de vergrijzende Europese bevolking ziet CultureForHealth nog meer kansen én de noodzaak om de rol van cultuurparticipatie serieus te nemen.
Via deelname aan culturele activiteiten kan je immers de verschillende bovenvermelde welzijnsaspecten verbeteren. ‘Arts and cultural activities are important in promoting the positive mental health and well-being of populations, both individually and at collective level,’ klinkt het strijdvaardig in het samenvattende rapport.
Lezen en leesgroepen
Het rapport toetst vervolgens de verschillende cultuurvormen af op hun welzijnseffect: zijn er bepaalde vormen die sneller kunnen leiden tot een specifiek effect op welzijn? Zo stelden de onderzoekers vast dat drama en toneel de sociale interactie verhogen, dat fotografie en film onder meer stressverlagend kunnen werken, en dat een museumbezoek bijdraagt aan een betere gezondheid.
Ook lezen speelt een belangrijke rol. Het verhoogt ons empathisch vermogen en draagt zo bij tot een verhoogde sociale connectie die we kunnen voelen met de ander. Lezen kan ook persoonlijk voor zingeving zorgen, voor een connectie met jezelf. In projecten met volwassenen die kampten met ernstige psychische klachten, zorgden leesactiviteiten voor verminderde symptomen van depressie.
Wie samenkomt in een leesgroep en actief deelneemt aan gesprekken over verhalen, kan zich op langere termijn ook mentaal beter gaan voelen, en ook het gevoel hebben deel uit te maken van een sociale groep. Praten over verhalen helpt ook om communicatieve vaardigheden aan te scherpen en zorgt voor een verbeterde gemoedstoestand.
Zeker van jongs af aan loont het om te lezen. Kinderen en jongeren die lezen voor hun plezier vertonen betere gezondheidsgedragingen in hun vroege adolescentie. Ze lopen minder kans op bepaald risicogedrag, zoals overdadige alcoholconsumptie of tabaksgebruik, en eten frequenter fruit.
Social prescription
Na een uitvoerige meta-analyse op de verschillende cultuurvormen sluit het rapport af met enkele beleidsaanbevelingen. Op Europees niveau kan cultuur een wezenlijk onderdeel uitmaken van het strategisch gezondheidsplan van de Europese Commissie, op nationaal niveau kan er meer geïnvesteerd worden in preventieve zorg en gezondheidspromotie – momenteel strandt dit op een aandeel van gemiddeld 2,8% binnen de totale gezondheidszorg van Europese landen. Het beleid kan social prescription ofwel cultuur op voorschrift ook meer promoten binnen de gezondheidszorg.
Bovenal ziet CultureForHealth nog veel kansen in de kennisopbouw en bewustwording: het is belangrijk dat het belang van cultuur voor ons welzijn veel meer erkend wordt als aanvullende oplossing binnen de meer traditionele geneeskunde. Daarbij kunnen opleidingen en ervaringsuitwisselingen ervoor zorgen dat pioniers hun kennis kunnen overdragen aan andere professionals.
“Het is belangrijk dat het belang van cultuur voor ons welzijn veel meer erkend wordt als aanvullende oplossing binnen de meer traditionele geneeskunde.”
Het CultureForHealth-rapport vormt bovenal een grondig wetenschappelijk naslagwerk dat uitgebreid aantoont hoe actieve cultuurparticipatie een grotere rol kan opnemen binnen preventieve gezondheidszorg. Het ambieert een verandering in visievorming en beleid. Consortiumleider Kornelia Kiss riep tijdens de conferentie Culture & Mental Health – georganiseerd door Iedereen Leest en Museum Dr. Guislain – iedereen op om de rol van changemaker op te nemen, om cultuur als krachtig middel in te zetten teneinde de huidige wereldwijde mentale gezondheidscrisis en de steeds groter wordende eenzaamheidscrisis te helpen bestrijden.
Lees ook
Deel dit artikel:
