In het atelier van Riske Lemmens

'Ik ben een tuinmens, maar besefte voor onze verhuis naar Wijnegem niet precies hoeveel deugd ik zou hebben van even onder onze pruimenboom te zitten, van mijn zelfgeplante irissen te zien bloeien, van sla te kweken in het serretje dat ik deel met de buurman. De pure rust die ik dan ervaar laadt me weer op nadat ik me aan mijn bureau leeg gegeven heb. Ons gezin snakte al langer naar weggaan uit de stad – de drukte verkrampte vooral onze gevoelige jongste dochter en zoon – dus toen we vorig jaar verhuisden van ons appartement in Antwerpen naar dit honderd jaar oude huis met tuin was dat geen moment te vroeg.'

'Dit is het!, dacht ik direct toen de verkopers ons rondleidden, vooral omdat ik in de kamer die nu mijn atelier is de prachtige oude tegelvloer zag – ik vind grafische patronen geweldig – en omdat er achteraan in de tuin een jaren 60-duivenkot staat. Dat is nu een knutselkot voor het hele gezin. Mijn dochter van tien en ik hebben er elk een schildersezel staan, ik liet er mijn man al poseren in het mooie licht dat binnenvalt en nu werk ik er aan het portret van een boom. Het biedt me eindelijk ook een plek om te brosselen, bijvoorbeeld als ik met pigmenten zelf verf maak of als ik inkten brouw uit bessen en noten – fascinerend.'

'Me vastpinnen op één techniek zou ik te weinig avontuurlijk vinden. Soms kies ik voor monotype, waarbij een afdruk maakt van een beschilderde glasplaat, dan weer werk ik met acrylverf, stempels die ik uit gommetjes snijd of figuurtjes die ik uit papier knip. Soms schets ik direct een kop of lijf – dat directe geeft het iets levendigs – en scan die in met de hogekwaliteit-scanner van mijn man die fotograaf is. Ik kan dan inkleuren met zelfgemaakte Photoshop-brushes of plak er met aquarel beschilderde blaadjes papier achter waarin wat textuur zit. Zo geniet ik van alle voordelen van digitaal werken zonder dat het er te clean uitziet.'

'Een idee komt bij mij vaak voort uit sterke emoties, iets waar ik hard mee bezig ben. Vanbuiten straal ik misschien rust uit, maar vanbinnen ben ik een vulkaan.' (glimlacht) 'Tegenwoordig freewheel ik rond een meisje dat in haar kinderlijk fantasie gevoelens van woede en angst uitvergroot. Ik kan me zulke extremen nog goed herinneren en wil ze nu grafisch monochroom verbeelden, in tegenstelling tot de echte leefwereld van het meisje die ik zachte nuances geef in kleurpotlood. Maar hoe rijm ik die twee stijlen? In zo’n zoektocht kan ik lang sudderen – ik ben kritisch – maar ik heb de luxe niet meer te moeten tekenen voor een loon.'

'De eerste vijftien jaar boerde ik goed als freelance illustrator, mede dankzij Ingrid Godon die me adviseerde alle opdrachten aan te nemen. Ik ben ook goed met deadlines – in de beperking schiet mijn fantasie meer in gang dan wanneer alles kan – en had nog geen kinderen of nieuw samengesteld gezin zoals nu. Dat maakt het leven soms pittig, dus lesgeven in de academie van Borsbeek bood regelmaat en veiligheid. Pas op, dat werk is ook inspirerend. Onlangs bracht een studente voor mij Prismacolor-kleurpotloden mee uit Amerika, ter vervanging van de prachtig vette Karisma-potloden die jammer genoeg niet meer gemaakt worden.'

'Sinds kort heb ik het ideale rooster: ik ben de tweede helft van de week thuis. Tot nu toe was ik die dagen vaak beschikbaar voor de kinderen, maar binnenkort ga ik ze weer gewoon maken aan een ritme waarin ik geregeld uren verdwijn. Alleen een wekkertje haalt me dan uit mijn hyperfocus. Ik hoop dat ik de rust zal kunnen afdwingen, want het huishouden leidt me snel af. Daarom verruilde ik tien jaar geleden mijn atelier in onze cohousing-plek voor mijn oude tienerkamer in het huis van mijn moeder, die beeldhouwt. Kon ik de deur thuis achter me dichttrekken. Maar natuurlijk babbelde ik dan dikwijls te lang met mijn moeder.' (lacht)

'Een goede manier om ruimte in mijn hoofd te maken, is mijn materiaal ordenen. Dat heb ik van mijn vader, die edelsmid is en Japans lakwerk maakt. Zijn huis zit vol kunst die hij collectioneert, maar hij schikt alles perfect in kasten. Soms geeft hij al met warme hand objecten aan mij door, zoals dit mysterieuze nō-masker (gebruikt in klassiek Japans drama, red.) of deze opgezette kievit. Ik omring me er graag mee in mijn atelier. Ook mijn man kan putten uit een archief van zijn kunstenaarsfamilie. Sinds ik hem ken, heb ik meer oog voor het licht in mijn illustraties en de sfeer die dat licht creëert.'

'Misschien zijn schrijvers zich er niet van bewust, maar zij kunnen alles bedenken: bijvoorbeeld personages die springen van een huis naar de maan en terug. Maar als illustrator moet je een duidelijke visuele vertaling vinden. Daarom gebruikte ik eens een Photoshopcollage als realistische setting waartegen het fantasie-hoofdfiguurtje, getekend in zacht potlood, goed afstak. Een terugkerende vogel en kat zorgden voor extra continuïteit. Door zo veel in opdracht te illustreren, leerde ik wat voor welke leeftijd werkt. Als kleuters hetzelfde personage op een dubbele pagina zien, denken ze soms dat het twee aparte figuren zijn.'

'Mijn recentste boeken werkte ik af aan de keukentafel of tijdens pauzes op school. Dat is het voordeel van digitale technieken: ik neem mijn laptop mee en kan overal zitten inkleuren, verlichten of verdonkeren. Dat heeft het arbeidsintensieve van werken aan een miniatuur, maar ik word er superrustig van. Tegelijk verlang ik eerlijk gezegd naar het moment dat al mijn ateliergerief, waaronder mijn grote Wacom-tekentablet, naar hier verhuisd zal zijn en ik weer alles bij de hand heb om te experimenteren wanneer ik wil. Dan kan ik ook weer voor ik ga slapen een blik op mijn bureau werpen en denken: Daar mag ik morgen mee verder!'

'Het gevoel zeeën van tijd te hebben, is essentieel als ik werk, maar ook als ik een tentoonstelling bezoek. Daarom reserveer ik niet graag een tijdslot. Corona hield ons introverte gezin bovendien gezapig thuis. Toch is het jammer dat ik de expo van Paula Rego in Tilburg gemist heb. De grafiek van deze 87-jarige Spaanse is enorm krachtig en bevreemdend. Ik herken me ook in de gelaagde vrouwelijke aanpak van thema’s als abortus. Die verschilt toch van de mannelijke blik, hoewel pakweg Lucian Freud en Rinus Van de Velde evengoed kunstenaars pur sang zijn. Hun werk zien geeft me altijd zó veel goesting om weer aan de slag te gaan.'