De leeswereld van Winny Ang
‘Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Winny Ang, kinder- en jeugdpsychiater.
door Matthias M.R. Declercq
'Zelfs boeken uit mijn kindertijd vind ik erin terug', zegt Winny Ang (Universiteit Antwerpen). De kinder- en jeugdpsychiater zit in kleermakerszit op de sofa en kijkt naar de houten boekenkast. Die is lang en levendig, en geeft diepte aan de woonkamer. 'Het lijkt vreemd om zo’n kast in deze smalle kamer te zetten, maar dat is een bewuste keuze. Lezen maakt deel uit van het leven, het staat er niet los van en behoeft geen afzonderlijke hoek of ruimte.' Hier in Berchem weerspiegelt de kast de werkelijkheid. Van Geronimo Stilton en Waar is Wally? - 'ja, ik heb kinderen', tot W. Eugene Smith en Stephan Vanfleteren - 'mijn man is psycholoog, maar volgde ook een opleiding tot fotograaf' tot Paul Verhaeghe, Yuval Noah Harari, Teju Cole - 'ik probeer de wereld beter te begrijpen' en The National Parks of Indonesia - 'mijn ouders zijn Indonesiërs met Chinese roots, die in de jaren zestig naar België migreerden en elkaar in Leuven leerden kennen, waar ik ook ben geboren.'
De ene rij boeken verbergt de andere, die nog een rij verbergt, enzovoort. 'Als er al een rode draad uit te destilleren valt is het wellicht mijn interesse in de mens, en hoe die zich verhoudt tot deze wereld. Hoe iemand denkt, hoe iemand ervaart, hoe iemand een eigen verhaal creëert.'
Owen Meany
'Noch mijn vader noch mijn moeder spraken Nederlands bij aankomst in België, enkel het Bahasa van Indonesië. Thuis las mijn moeder het éne na het andere boek om de taal machtig te worden, als studente waren dat de boeken van Agatha Christie, nadien heeft ze haar focus verbreed. Mijn vader hield het op non-fictie.'
'Lezen vormde een wezenlijk onderdeel van mijn jeugd, die zich in Sint-Niklaas afspeelde. Ik ontleende ontzettend veel boeken in de bibliotheek, maar het leestempo stokte in de adolescentie. Literatuur voor volwassenen ervoer ik als triest, als saai en te serieus. Xhantippe van Paul Lebeau kreeg ik op de middelbare school op mijn boterham. Dat soort boeken ontnam me de goesting om verder te lezen. Maar John Irving zette mij opnieuw op weg met Bidden wij voor Owen Meany. Prachtig boek is dat.'
Het huis van Winny is warm, dat is ook de thee en haal er de klassieke muziek bij die op de achtergrond speelt en de buitenwereld bestaat niet. Kijkend naar de kast: 'Leidde mijn verbeelding me richting boeken? Of leidden boeken me naar een grote verbeelding? Dat is de kip of het ei, maar dat mijn leven nu nog altijd in grote mate uit verhalen bestaat, daarover bestaat geen twijfel.' Dat verraadt ook de praktijk waarin Winny Ang als psychiater werkt. Die heet letterlijk ’t Verhaal.
DSM
'Lezen is denken met andermans hoofd', staat in de inleiding van deze interviewreeks. Het zijn de woorden van filosoof Arthur Schopenhauer en ze gelden ook voor Winny Ang. 'Net zoals ik in een roman over iemands leven lees, is dat in mijn praktijk niet anders. Daar is het luisteren naar iemands biografie.' De mens als boek.
'Als psychiater ben ik geen tegenstander van diagnostiek, maar ik heb soms wel moeite met de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Het reductionisme van dat boek valt wel te verklaren, het is soms ook zinvol om iets in een bepaalde categorie te kunnen plaatsen, maar dat is niet het uitgangspunt van onze groepspraktijk. Bij ’t Verhaal laten we iemand eerst rustig en uitgebreid aan het woord. Waar hij of zij mee worstelt, van droomt, naartoe wil, zonder daar meteen een etiket op te kleven. Het verhaal staat voorop, en laat je iemand meelezen, dan leidt die nieuwe blik vaak naar een andere toegangsweg tot het eigen leven.'
'Al luisterend hoor ik verhalen, zie ik beelden, verwacht ik plotwendingen … als was het leven van hij of zij een roman. Daarom ben ik psychiater. Ik wil niet enkel de problematiek horen, maar de hele context. Natuurlijk zijn medische diagnoses soms nodig, maar soms volstaat het om mensen op alternatieven te wijzen. Hoe iemand een ander vervolg kan schrijven op wat is gepasseerd. Het is te gemakkelijk om de volle verantwoordelijkheid zomaar bij die persoon te leggen, dat die zomaar een nieuw verhaal kan opbouwen, net zoals het te gemakkelijk is om het bestaande leven als een vaststaand en onwrikbaar feit te beschouwen. Een verleden valt niet te herschrijven, maar de toekomst is wel kneedbaar(der).'
Young adult
'Ik krijg veel jongeren met een migratieachtergrond over de vloer. Die worstelen met hun identiteit: 'Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Waar wil ik naartoe?' De samenleving spreekt dan snel over 'de moslimjongeren' bijvoorbeeld, maar identiteiten zijn niet rigide, er zijn zoveel schakeringen. De mens heeft ook meerdere identiteiten. Ikzelf ben een psychiater, maar ik ben ook een vrouw, een moeder … En iedere identiteit valt ook nog eens op verschillende manieren in te vullen. Dat probeer ik jongeren bij te brengen: dat niks volledig vastligt, dat je het script zelf kan aanvullen. Soms reik ik hen letterlijk een boek aan. Een young adult-verhaal. Dan praten we samen over herkenbare thema’s uit het boek: groeipijnen, keuzes maken, ouderrelaties, vriendschappen …'
“De mens heeft ook meerdere identiteiten. En iedere identiteit valt ook nog eens op verschillende manieren in te vullen. Dat probeer ik jongeren bij te brengen: dat niks volledig vastligt, dat je het script zelf kan aanvullen. Soms reik ik hen letterlijk een boek aan. Een young adult-verhaal.”
'Jongeren zijn vaak heel gevoelig voor de 'stempels' van de buitenwereld. Ik ervaar soms ook vooroordelen in het dagelijkse leven, weliswaar op kleinere schaal dan wat anderen meemaken. Mensen die altijd in het Engels tegen mij beginnen te praten bijvoorbeeld, of denken dat 'Aziaten' altijd ja knikken terwijl ze nee bedoelen. Een jongere die geconfronteerd wordt met allerlei vooroordelen, en wie niet goed in zijn vel zit, kan een soms verlammend gevoel van machteloosheid ervaren.'
De Aankomst
'In mijn praktijk is taal soms een barrière, maar ook daarin kunnen boeken helpen. Als kind was ik geen fan van strips en beeldverhalen. Nu omarm ik de graphic novel en gebruik die ook in gesprekken. Iemand die zijn land heeft verlaten en zich unheimlich voelt op de nieuwe plek herkent zich misschien in een boek als De Aankomst van Shaun Tan. Een verhaal dat enkel verteld wordt via tekeningen, zonder woorden. Tales from the inner city of Tales from outer Suburbia doen dat ook, ook al van de geweldige Shaun Tan. Zo’n boek resoneert na bij mensen, het stelt hen enigszins gerust.'
Voor het raam probeert een chauffeur een auto te parkeren en slaagt daar niet in. Hij is gefrustreerd en claxonneert een paar keer.
De werkelijkheid dringt zich op. Plots hoor je dingen
die je het afgelopen uur niet hoorde.
Winny haalt een houten huisje boven, met verschillende deuren en gaten en evenveel sleutels. 'Literatuur is niet de enige toegangspoort tot de mens', besluit ze. 'Maar ik heb de voorbije jaren geleerd dat literatuur echt wel een krachtig medium is. Dus gebruik ik boeken als psychiater en blijf ik zelf ook lezen. Desnoods tot de kast het begeeft onder het gewicht.'
Deel dit artikel: