De leeswereld van Stijn Baert
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Stijn Baert, professor arbeidseconomie.
door Matthias M.R. Declercq
'Ik heb pas leesplezier als lezen echt in het teken staat van ontspanning', zegt Stijn Baert. 'Echte ontspanning betekent dat er niks moet. Lees ik 's namiddags essays over economie, dan ervaar ik dat als werken, niet als ontspannen. Trek ik de deur van de universiteit achter me dicht, dan wil ik bij het lezen geen enkele dwang meer voelen, geen verplichting iets te moéten lezen.'
Stijn Baert (°1983) is burgerlijk ingenieur en doctor in de economische wetenschappen aan de Universiteit Gent. Ondanks zijn jonge leeftijd reikt zijn stem behoorlijk ver: politici gebruiken zijn onderzoek als bouwstenen voor het beleid en schrijft de man een opiniestuk over discriminatie op de arbeidsmarkt, of over de degressiviteit van uitkeringen, dan zijn zijn woorden welkome brandstof voor het maatschappelijk debat. 'Zelfs De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch, door mijn vrienden aangeprezen als een fantastisch boek, voelt voor mij aan als een intellectuele uitdaging, een soort verplichting waar ik de moeite niet kan voor opbrengen', zegt Baert. 'Ik ben zo ingesteld dat ik dan alles moét begrijpen, de theologische verwijzingen moét snappen, de achterliggende filosofie moét blootleggen, maar bij lezen wil ik niks moeten, alleen willen.’
VTM
'Zoals uit bovenstaande blijkt ben ik geen klassieke lezer. Dat was ik als kind ook niet. Liever cijfers dan letters. Thuis, in Waasmunster, kende ons gezin ook geen leescultuur. Dag Allemaal lag wel op tafel, en Het Laatste Nieuws. Daarin las ik over mijn favoriete voetbalclub, Anderlecht, maar ik las ook de verslaggeving over de VTM-programma’s. VTM was nieuw in de jaren negentig, en dat boeide me. Op die manier is het niet verrassend dat ik later terecht kwam bij de boeken van Herman Brusselmans, en dan specifiek bij zijn reeks over Guggenheimer (De terugkeer van Bonanza, Uitgeverij Guggenheimer, Guggenheimer wast witter …). Daarin schrijft Brusselmans over de opkomst van VTM op een balorige, humoristische manier. Er wordt vaak neergekeken op Herman Brusselmans. Ik erger me aan dat snobisme. Zijn werk is geen kunst, maar de manier waarop hij met taal speelt, wordt schromelijk onderschat. Naast Guggenheimer houd ik ook van de trilogie over Louis Tinner, en zijn omgang met verveling. De man die werk vond geef ik aan alle nieuwe doctoraatsstudenten van mijn onderzoeksteam. Dat is dus het soort boeken dat ik 's avonds lees. Zo'n verhalen leggen me niks op.'
Valstrik
'Op genetisch vlak ben ik nogal vatbaar voor angstgevoelens. Angst die zich zowel professioneel, relationeel of amicaal manifesteert. Dan gaat alles minder vlot, raak ik in een neerwaartse spiraal en is het moeilijk om controle te houden over mijn gevoelswereld. Ik ben ook een slechte slaper. Mindfulness heeft me geholpen om die angsten op te vangen. Ik heb een cursus gevolgd en heb me verdiept in ACT, acceptance and commitment therapy. Daarin ervoer ik de kracht van metaforen. Die zijn erg helend en helpen om het piekeren tegen te gaan. Het idee van de mens als rots, die de angstgedachten als wolken aan de hemel ziet passeren, zonder dat die hem raken, helpt me om moeilijke periodes op te vangen. Sindsdien lees ik veel boeken over mindfulness, ook over boeddhisme, en heb ik geleerd om waardegericht te leven. Om goed te zijn voor wie ook goed voor mij is. Om getrouw te zijn aan wat ik echt leuk vind, en niet aan wat de maatschappij van me verwacht, what you see is what you get. De valstrik van het geluk is een boek dat me echt vooruithielp bij het opsporen en realiseren van die waarden. Het ziet er een commercieel boekje uit, met gemakkelijke psychologie, maar voor mij was dat boek van Russ Harris een openbaring. De valstrik van het geluk raad ik alle mensen aan die vaak piekeren en ’s nachts wakker liggen.'
De 16
'Er is meer dan alleen Brusselmans en mindfulness. Ik las als tiener in Het Laatste Nieuws niet enkel over VTM en Anderlecht, maar ontdekte er ook de persoonlijke intriges van de Belgische politiek. Nog altijd volg ik onze nationale politiek op de voet, en focus me daarbij niet zozeer op de ideologische inhoud, die vaak saai is, maar ook op de strategie, het typische politique politicienne, de intermenselijke verhoudingen. Ik houd enorm van boeken die onderhandelingen reconstrueren. Hugo de Ridder was daar een meester in. De strijd om de 16 is een fantastisch boek, dat las ik al in mijn studentenjaren in Gent. Twee jaar geleden heb ik zijn belangrijkste boeken nog maar eens herlezen, in chronologische volgorde, en daags nadat ik het laatste boek dichtklapte en op mijn nachttafel legde, stierf Hugo de Ridder (in oktober 2018). Dat was een heel vreemde ervaring. Ook de reconstructies van Ivan De Vadder (Het koekoeksjong) en Isabel Albers (samen met toenmalige collega's van De Standaard schreef Albers De zestien is voor u, een reconstructie van de vorming van de regering Leterme I, red.), zijn de moeite waard. Weten wie wat zei aan de onderhandelingstafel, wie welke strategie hanteerde, wie in achterkamertjes afsprak, wie zijn slag thuis haalde, enzovoort, dat interesseert me, het prikkelt me.'
'Op professioneel vlak vraagt lezen energie. Dan kom je 's avonds moe thuis. Sommige mensen bloeien op als ze ’s avonds nog kunnen netwerken met mensen waar ze niks mee hebben. Ik niet. De nabijheid van mijn inner circle, dat geeft me energie. En een ontspannend boek. Steeds meer. Omdat niks moet. Lezen, dat is willen.’
Deel dit artikel: