De leeswereld van Saïd Boumazoughe
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Saïd Boumazoughe, acteur.
door Matthias M.R. Declercq
'Wat ik nu aan het lezen ben?' Saïd Boumazoughe herhaalt de vraag, en lacht besmuikt. Hij houdt een boek voor de kleine camera van zijn telefoon: Rich Dad Poor Dad van Robert T. Kiyosaki, een Amerikaanse zakenman. De ondertitel geeft wat meer context: What the Rich Teach Their Kids About Money That the Poor and Middle Class Do Not! 'Dat is ook lezen, toch?', zegt Saïd. 'Sinds korte tijd ben ik ondernemer. Ik heb een opnamestudio gebouwd en een platenlabel opgericht, en probeer wat wegwijs te raken in de financiële kant van het zaken doen.'
Jeroen Brouwers benoemt het zo treffend in De zondvloed: hoe ieder mens om de zoveel jaar 'vervelt', hoe de cellen zich hebben vernieuwd en er na zeven jaar op fysisch vlak niet veel meer over blijft van de mens die je voorheen was. Alsof je een nieuwe huid aantrekt, een jas, een lichaam. Saïd Boumazoughe weet wat dat is, vervellen. De man staat nu bekend als acteur (Patser, GR5), voordien vooral als rapper (NoMoBS, SLM, Eazy Lo), nog vroeger was hij sociaal werker, en ga je nog verder terug in de tijd, dan tref je een kind op ‘t Kiel in Antwerpen. Als ondernemer combineert hij nu al die levens, en er komen steeds nieuwe bij. Veel wil hij er nog niet over kwijt, maar toch: Saïd Boumazoughe werkt in stilte aan een roman. Ook lezen is zijn leven binnengewaaid.
Kendrick Lamar
'Een jaar of zeven geleden is de vonk overgesprongen', zegt hij. 'Voorheen, als hiphopper experimenteerde ik al met de Nederlandse taal, zocht nieuwe en moeilijke woorden op, en belandde uiteindelijk ook bij de literatuur.’ Saïd houdt de telefoon voor zich uit en wandelt van de keuken naar de woonkamer. Daar staan de boeken uitgestald. Hij houdt de telefoon dicht tegen de boekenruggen. Cécile (Ish Ait Hamou) verschijnt in grote letters. En Drarrie in de nacht (Fikry El Azzouzi), Spijkerschrift (Kader Abdolah), Hongerjaren (Mohamed Choukri) en En uit de bergen kwam de echo (Khaled Hosseini).
'Misschien was ik pas een aantal jaar geleden echt klaar om te lezen', zegt Saïd. 'Hoewel. Voor mij zijn de teksten van rappers als Kendrick Lamar, A Tribe Called Quest en Tupac Shakur ook literatuur. In To pimp a butterfly vertelt Kendrick Lamar een verhaal op heel eigen wijze, in een bijzondere vorm, in bijzondere taal. Maar goed, er zijn nu dus ook boeken in mijn leven, en die maken dat leven rijker. Voorheen was ik verslaafd aan Netflix, maar ik haalde er niks wezenlijks uit. Het was me te synthetisch, te artificieel, alles gebeurt op een afstand. Bij lezen is dat helemaal anders. Het vergt veel meer energie, het is lastiger om een pagina te lezen dan om een joystick vast te grijpen en Playstation te spelen, maar het levert wel meer op. Lezen voert je naar een andere wereld. Lezen, dat is verdwalen. Durf uit je comfortzone te stappen en durf te verdwalen.'
Iqra
'Er was geen leescultuur bij ons thuis. Op 't Kiel hingen wij op straat, haalden kattenkwaad uit, botsten op de verkeerde vrienden. Lezen stond toen niet voor plezier, maar werd als een straf ervaren. Maakte je veel taalfouten in de lagere school, dan zei de leraar: 'Hier, lees een boek.' De verhalen in de jeugdboeken stonden veraf van mijn leefwereld. Marc de Bel? Dat was een ver-van-mijn-bed-show. Ik voelde geen affiniteit met die wereld, maar herkende me later wel in hiphopmuziek. Thuis werden gewoon geen boeken gelezen, behalve de Koran. In het eerste vers valt het woord 'iqra', wat 'lees' betekent. Met religie gaat sowieso een bepaalde leescultuur samen. Net zoals de christenen in de Bijbel lezen, lazen wij thuis wel in de Koran, zeker mijn moeder. Na de dood van mijn vader vonden we samen enige troost in het lezen van islamitische verhalen. Maar verder? Niks, behalve wat verplichte lectuur op school en de boeken van Nicole Boumaâza. Een Vlaamse auteur, geboren als Nicole Ceulemans, die huwde met een Marokkaan en later jeugdboeken schreef zoals Het Marokkaanse jongetje, De zweep en Yamina's doorbraak.' Ik herinner me een verhaal van een jongetje dat droomde van een leven als muzikant, maar op een vader stootte met traditionele ideeën. Daarin herkende ik me dus wel.'
Saïd houdt even in. Hij lacht. 'Man, man, man, als ik mijn leerkrachten van toen zou zeggen dat ik nu romans lees, dan zouden ze me niet geloven. Saïd, die ADHD-Marokkaan? Die nu leest of wa?' (lacht)
Fikry
'Verhalen. Verhalen. Verhalen. Dat is waar mijn leven om draait. Als sociaal werker, rapper, acteur of als lezer: het gaat me om het capteren van de tijdsgeest, van de cultuur, en die vanuit verschillende standpunten te belichten. Daarom onderneem ik: om zoveel mogelijk verschillende stemmen een platform aan te reiken, hen te steunen, want er is talent in overvloed. Het gaat me niet puur om de diversiteit, maar om het bieden van kansen. Daarom lees ik graag. Boeken bieden mij een ander perspectief aan, laten me op een andere manier naar de wereld om me heen kijken. Ze dagen me uit. Schrijvers als Fikry El Azzouzi, Ish Ait Hamou en Rachida Lamrabet doen dat op een prachtige manier. Omdat er weinig van dat soort schrijvers zijn, worden ze bijna als 'exotisch' bestempeld. Maar zij beschrijven gewoon de realiteit, daar is niks exotisch aan. En die realiteit is divers. Het gaat vaak over Adil El Arbi en Bilall Fallah in de filmwereld, maar in de literatuur is Fikry even rebels, hij is een gangster, een Patser 2.0 (lacht). Héél veel jongeren hebben zijn roman Drarrie in de nacht gelezen. Zijn boek ging viraal onder de jeugd hier in de buurt.'
Nu
'Binnen een paar jaar zullen er hier schrijvers opstaan met een Syrische achtergrond, of een Somalische achtergrond. Wat maakt het uit? Het zijn mensen die de cultuur weergeven, want die cultuur maakt deel uit van de realiteit, en is meer dan de standaard Vlaamse cultuur, die wat verzadigd is. Als je binnen een paar decennia terugblikt op ons tijdsgewricht, en je stelt je de vraag hoe het leven er uitzag in 2020, dan is het belangrijk om de volledige cultuur vast te leggen, en niet enkel een deeltje daarvan. Dus probeer ik de realiteit in de volle breedte te vatten, een soort buffer te zijn voor jong talent. Voor mij is er geen morgen, er is alleen het nu. Ik probeer dat zelf ook te doen: via hiphop, theater en film. En straks hopelijk ook op papier. Maar dat moet je nog niet opschrijven.' (lacht)
Deel dit artikel: