De leeswereld van Réginald Moreels
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Réginald Moreels, chirurg.
door Matthias M.R. Declercq
'Iedere avond, van 21u tot 22u, neem ik een boek en lees', zegt Réginald Moreels. 'Dat is al jaren zo. Ik kijk eerst naar het internationaal nieuws op France24, Euronews en BBC, en nadien begint de ontspanning, de literatuur.' Réginald Moreels is het aan zichzelf verplicht om het lezen in te plannen. Doet hij dat niet, dan loopt die agenda vol, als een regenton, en blijft er geen minuut meer over. 'Dat éne uur volstaat om me te ontspannen. Dan zit ik aan tafel en eet een boterham, maar ondertussen lees ik een boek en dwalen mijn gedachten af.' Hij lacht. 'Ik had gedacht meer tijd te hebben, nu ik op pensioen ben, maar dat is anders uitgedraaid.'
Congo
Een groot deel van zijn leven was Réginald Moreels chirurg en werkte hij in Oostende. Hij richtte de Belgische tak van Artsen Zonder Grenzen mee op en was in de jaren negentig ook staatssecretaris en minister van ontwikkelingssamenwerking. Om nadien verder te werken als spoedarts. Hij woonde later nog zo’n vijf jaar in Burundi, Rwanda en Zuid-Afrika. Ondertussen schreef hij ook nog eens zes boeken, waaronder Is de mens slecht?, een essay over goed en kwaad.
Goed vijf jaar geleden zette hij een punt achter zijn werkleven en bezocht een van zijn kinderen in Congo. Een zoon van Moreels werkt in het oosten van het land in de koffie- en cacao-industrie. Toen de bevolking hem bij dat bezoek om hulp vroeg, als dokter, trok Réginald Moreels de witte short opnieuw aan en werkt nu als oorlogschirurg in een gebied dat aan haar lot wordt overgelaten. 'Ik pendel tussen België en Congo', zegt hij. 'Tussen Gent en Beni, een stad in Noord-Kivu, in het oosten van het land. De omstandigheden zijn er hard. Je wordt er geconfronteerd met oorlogsslachtoffers. Mensen die zijn aangevallen met machetes. Maar evenzeer mensen met kropgezwellen of abdominale gezwellen. Dus heb ik altijd een boek bij, om de gruwel en de wreedheid 's avonds te verdringen, het van me af te zetten.'
Bill Clinton
'In Congo lees ik vooral thrillers. Onlangs nog las ik President vermist, een boek geschreven door Bill Clinton, samen met bestseller-auteur James Patterson. Dat is een fan-tas-tisch verhaal, een politieke thriller waarin je je als het ware in the oval office waant en ervaart hoeveel druk er rust op een president, op de keuzes die hij moet maken.' Naast politieke thrillers houd ik ook enorm van medische thrillers. De boeken van Robin Cook in het bijzonder. Cook is een arts die ook boeken schrijft, vooral spannende verhalen over orgaantransplantaties of medische uitvindingen die gestolen worden. Op medisch vlak zijn die verhalen zeer realistisch en correct. Meer nog, in 2018 schreef Cook een boek dat nu helaas tot leven is gekomen: Pandemia. Omdat ik intussen de zeventig ben gepasseerd, en al eens vergeet wat de achtergrond van een bepaald personage ook al weer was, schrijf ik soms kernwoordjes op een stukje karton, kwestie van dicht bij het verhaal te blijven. Zeker bij thrillers.'
Botsen
Réginald Moreels is een belezen man. Hij praat over thrillers, maar ook over Primo Levi (chemicus/holocaustoverlever en auteur van Is dit een mens?), belandt bij Hannah Arendt (Filosofe, auteur van Eichmann in Jeruzalem) en eindigt bij Gewijde Werelden van Jacques Rifflet, waarin de Belgische professor de invloed van spiritualiteit op de politiek onderzoekt en alle wereldgodsdiensten in perspectief plaatst. 'Ik ben een plukker', zegt Moreels. ‘Non-fictieboeken lees ik zelden van a tot z, maar haal eruit wat van belang is. Lezen is meer dan ontsnappen, het is ook een zoektocht naar kennis en vooral zingeving. Ik word vaak als een soort humanitaire weldoener weggezet. Maar wat betekent dat? Wat is de betekenis van engagement? Om dat te onderzoeken lees ik boeken over altruïsme, over de filosofie en de antropologie die daar achter schuilt, en bots dan op boeken als Mens/Onmens van Bas Heijne (Nederlandse essayist). Botsen, letterlijk, zoals daarnet in de boekhandel. Ik liep tegen dat boek aan en nam het mee. Schrijf dat ook maar op: dat er niks zo belangrijk is als een goede boekhandel. Er zijn er helaas steeds minder, maar ze zijn o zo belangrijk.'
Sint-Barbara
'Boeken maakten altijd al deel uit van mijn leven. Ik volgde Latijn-Grieks aan het Sint-Barbaracollege in Gent, bij de Jezuïeten. Daar wordt lezen je aangeleerd, de voeling voor literatuur bijgebracht. Thuis had mijn vader ook een grote bibliotheek. Hij was politiek actief, maar ik heb hem nooit goed gekend. Hij stierf toen ik zeventien was. Later heb ik de boekenruggen van die bibliotheek wel overlopen. Niet dat ik zo dichter tot mijn vader kwam, maar het leidde wel tot het inzicht dat hij een intellectuele man moet geweest zijn. Het is in dat linkse, christelijke, sociaal geëngageerde milieu dat ik ben opgegroeid. Ja ja, ik heb mijn leven geleid, heb in '68 ook kasseien losgepeuterd in Gent. Buschauffeur dacht ik toen te worden (lacht). Ik was gefascineerd door die grote sturen, maar uiteindelijk was de 'magie van de witte short' te groot, en werd ik arts.'
'Afgezien van thrillers en boeken over filosofie of internationale politiek, gaat mijn interesse als arts ook uit naar boeken over wetenschap an sich, over ons mens zijn, ons lichaam. Een van de boeken die me altijd is bijgebleven is Spirituele intelligentie van Danah Zohar. Daarin legt Zohar uit dat er veel meer is dan traditionele intelligentie, of emotionele intelligentie, maar dat er ook zoiets is als spirituele intelligentie: de mens die zoekt naar het hogere, de mens die droomt. Ik heb dat idee ook deels geïntegreerd in mijn eigen boek, Is de mens slecht? Waarmee we terug uitkomen bij altruïsme. Waarom doe ik wat ik doe in Beni? Ik ga het alleszins blijven doen, dat is zeker. En telkens ik vertrek, zal ik altijd een boek meenemen.'
“Schrijf dat ook maar op: dat er niks zo belangrijk is als een goede boekhandel. Er zijn er helaas steeds minder, maar ze zijn o zo belangrijk.”
Deel dit artikel: