De leeswereld van Mayada Srouji

Vaak gaan de standpunten van Mayada Srouji in tegen de heersende moraal van vele conservatieve gemeenschappen. Soms leiden die standpunten tot kritiek, of erger: tot haatmail. 'Ach ja, dat is dan maar zo', zegt ze. 'Ik laat me niet gauw wegdrukken.'

Recent nog schreef ze over de depressie waar ze mee kampte na de dood van haar vader en broer, en ze betrok ook de moslimgemeenschap in dat verhaal. Hoe mensen die kampen met mentale problemen soms voorwerp van roddel zijn, beschouwd worden als zondaars en dat 'bid gewoon wat meer' geen constructief antwoord is. Mental Health Problems in our Muslim Community werd op mvslim.com bijna 9.000 keer gedeeld.

Mayada Srouji staat niet met brandende fakkels op de barricaden. Neen, ze schrijft, ze kruipt in het hoofd, ze doet denken. En daar heeft ze niks voor nodig. 'De taal is het beste wapen in de zoektocht naar verandering', zegt ze. 'Het is de taal die mijn leven vormgaf en -geeft. De taal die me toeliet te worden wie ik nu ben. En nergens anders komt die taal beter tot uiting dan in boeken.'

'De liefde voor literatuur heeft mijn moeder me bijgebracht. Zij studeerde letterkunde aan de universiteit van Aleppo, in Syrië. Tweeëndertig jaar geleden kwam ze met mijn vader, een wiskundige, naar België. Dat was een schok. Ze voelde zich analfabete in de voor haar toen nog vreemde Nederlandse taal. Plots waren haar studies in Syrië niks meer waard en kwam ze onderaan de ladder terecht als migrante. Nog altijd voelt ze die pijn.'

'Moeder raadde mij de bibliotheek aan. In die nieuwe wereld werd mijn verbeelding geprikkeld. Ik droomde over meerminnen en verre reizen, las Kiekeboe, Suske & Wiske en stelde mij geen vragen. Die kwamen pas later, in het middelbaar. Daar las ik De schaduw van de wind van Carlos Ruiz Zafón en de boeken van Dirk Bracke. Controversiële verhalen prikkelden mij. Ik hoefde het niet eens te zijn met het hoofdpersonage om te genieten van het boek. Lezen is bijleren, onbewust schaven aan je eigen taal, je eigen woordenschat, je eigen verhalen.'

'Lezen is een manier om met ideeën in contact te komen waarvan je verondersteld wordt die niet te delen. Er zijn in deze maatschappij veel conservatieve gemeenschappen, niet alleen bij moslims. Gemeenschappen waarin de man-vrouwverhouding strak geregeld is. Mannen werken en brengen geld binnen. Vrouwen moeten ’moederen’ en het gezin onderhouden. Als jouw denkbeeld daar niet op aansluit, en als de gemeenschap geen debat toelaat, waar kun je dan terecht? Bij boeken. Daar vind je medestanders die je aanzetten je mening toch te uiten. Zo las ik het boek van Fatima Mernissi, een Marokkaanse sociologe, over vrouwelijke, islamitische leiders, de zogenaamde vrouwelijke kaliefen. Op één van de eerste pagina’s van het boek schreef ze: 'Terwijl ik dit schrijf heb ik de constante angst dat god mij nu vervloekt.' Ze was bang, maar zette door. In oude archieven vond ze sporen van vrouwelijke, religieuze leiders en toonde aan dat dat geen voorrecht is van mannen. En die ingesteldheid heb ik mezelf aangeleerd.'