De leeswereld van Sien Wynants
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal.
Deze aflevering: Sien Wynants, meter van Jeugdboekenmaand 2020.
door Matthias M.R. Declercq
'Eén boek bracht mij ooit aan het huilen', zegt Sien. Tirza van Arnon Grunberg. 'De waanzin had ik niet zien aankomen. Daarom is het zo’n goed boek: omdat het je verrast.' Professioneel houdt Sien Wynants het op beeld en klank - ze wrapt op Ketnet en presenteert op Radio 1 - maar omdat haar leven ook uit lezen bestaat, is ze nu meter van de Jeugdboekenmaand. Dit jaar is 'Kunst' het thema. Het gaat over fantasie en verbeelding, over luisteren en voelen. Over kunst als middel om iets uit te drukken, of dat nu jezelf is, een idee, een gedachte of een bepaalde sfeer.
Lezen in al zijn facetten
'Tirza is kunst. Ik voelde mee met Jörgen Hofmeester, het hoofdpersonage. Ik voelde me zelfs verbonden met hem.' Tirza is een wat duistere roman uit 2006. Vijf jaar na 9/11 schetst Grunberg het leven van een man wiens leven verbrokkelt. Iemand die alleen het kwaad in de ander ziet, en de eigen schaduwkant negeert. Het boek is als een korset dat Grunberg pagina na pagina strakker aantrekt. 'En dan slaat alles om', zegt Sien, 'en besef je als lezer dat iedereen vatbaar is voor waanzin. Dat besef is akelig. Tirza is lezen in al zijn facetten: het zet je aan het denken, het laat je meevoelen, het maakt je slimmer en dat alles leidt tot leesplezier.'
Klootzakken
Thuis in Antwerpen liggen boeken op tafel. Haruki Murakami, Jonathan Safran Foer, Stefan Brijs en Herman Koch, Zomerhuis met zwembad. 'Ik lees quasi uitsluitend romans', zegt Sien. 'En altijd gaan die over de complexiteit van menselijke relaties. Misschien staat Herman Koch daarom wel symbool voor mijn leeswereld: fictie die leest als non-fictie. Zijn hoofdpersonages zijn allemaal klootzakken. En toch snap je heel goed wat die personages doen, en waarom. Het zijn klootzakken waar je van houdt.' Ook Saskia De Coster ligt op tafel, en Herman Finkers: De cursus 'Omgaan met teleurstellingen' gaat wederom niet door.
'Als kind hield ik van de boeken van Dirk Bracke: liefde, drugs, mishandeling, het kon niet op. (lacht) Die las ik in de bibliotheek van Kessel-Lo, waar ik ben opgegroeid. Mijn ouders namen me vaak mee naar de bib, zodanig vaak dat ik na een tijdje alle interessante boeken had uitgelezen.
'Mama, ik ben klaar.'
'Met het boek?'
'Nee, met de bibliotheek.' (lacht)
'Door voor te lezen plantten mijn ouders het eerste zaadje. Ik heb het beeld van een eindeloos lezende moeder voor ogen. Zelf was ik geen kind dat op de speelplaats met een boek liep. Maar eens thuisgekomen was mijn energie op, en trok ik me terug. Boeken lieten toe om me terug op te laden. Net zoals mijn ouders me op de kracht van boeken wezen, probeer ik nu zelf ook voor te lezen aan mijn dochter Yoko. Iedere ochtend, minstens een half uur.'
John Cleese
'Dirk Bracke leidde uiteindelijk tot Brijs en Koch en Griet Op de Beeck, en ook tot relativeren. Boeken over het intermenselijke helpen je eigen leven beter te plaatsen. Van grote drama’s ben ik gespaard gebleven. Op mindere dagen, als ik pieker, blijf ik sneller thuis, waardoor ik sneller een boek vastpak, waarin ik lees dat anderen het veel lastiger hebben, waardoor ik mijn eigen twijfels relativeer en het boek me er bovenop helpt.'
Eén keer was dat letterlijk het geval. 'Op mijn achttiende scheidden mijn ouders. Een grote verrassing was dat niet. Toch kwam dat hard aan. Ik heb uiteindelijk drie therapeuten uitgeprobeerd, maar dat hielp niet. Wat wel hielp, was Hoe overleef ik mijn familie, een boek van John Cleese en Robin Skynner. Daarin praten Cleese, de Britse komiek, en Robin Skynner, zijn jarenlange therapeut, over disfunctionele familierelaties. Ze spreken ook over huwelijken, het gezinsleven, kinderen, liefde, enz. Het boek is opgebouwd als een tweegesprek en leest vlot. Het doet denken aan de podcast van relatietherapeute Esther Perel, Where Should We begin. Hoewel daterend van 1983 is het nog altijd relevant. Ik heb er passages in aangeduid die me toen effectief op pad zetten om de scheiding te verwerken.'
Tartu
Er ligt nog een boek op tafel. Eentje van Aidi Vallik. De titel is Kuidas elad ann. 'Dat betekent 'Ann, hoe gaat het met je?' zegt Sien. Zij spreekt Ests. Als achttienjarige vertrok ze naar Estland, in de hoop terug te keren als professioneel violiste. Het draaide anders uit. 'In Estland zou ik me voorbereiden op het conservatorium, maar ik bleek niet gemaakt voor een leven als professioneel muzikante. De stress van de audities, dat eindeloos eenzaam repeteren in een zaaltje, het gebrek aan sociaal contact: het viel me zwaar. Maar ik leerde in Estland wel een nieuwe taal, ontleende kinderboeken in de bibliotheek van Tartu, waar ik woonde, en slaagde er in om een deftig jeugdboek, genre Dirk Bracke, in het Ests te lezen. Wetende dat er veertien naamvallen zijn in die taal was dat geen makkelijke opdracht. Af en toe lees ik nog eens een boek in het Ests. Zoals nu: Kuidas elad Ann.'
Beck
Muziek. Sien Wynants trok naar Oost-Europa als muzikante, en keerde terug als lezer. Maar is dat eerste ook lezen? Kun je een partituur met noten 'lezen' als een boek met letters? Leiden noten tot muziek zoals letters leiden tot een verhaal? De vraag krijgt een verrassend antwoord als Pieter-Jan aanschuift, de partner van Sien. Hij is muzikant en haalt een boek boven. Song Reader van Beck, een Amerikaanse artiest.
'Het boek bestaat enkel uit partituren en illustraties', zegt Pieter-Jan. 'Beck heeft de muziek nooit zelf gearrangeerd of op cd uitgebracht. Enkel dit: Song Reader. Wie noten kan lezen, kan deze partituren dus ook als een boek lezen. Een bevriende muzikant doet dat ook. Die 'leest' pianomuziek, zonder die te horen. Wat hij leest kan hij dus zelf in gedachten vormgeven. Is dat hetzelfde als de verbeelding van een verhaal? Misschien wel.'
'Ook over luisteren en voelen', las je hierboven. Over kunst als thema van Jeugdboekenmaand. Beck is net gepasseerd, dat is een muzikant. John Cleese is een acteur en komiek, en Tartu is een stad in Estland. Alle wegen leiden naar Rome. Alle kunst leidt naar boeken.
Deel dit artikel: