De leeswereld van Lieve Houben
‘Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. In deze aflevering: Lieve Houben, boekenliefhebber pur sang. 'Ik eet. Ik slaap. En ik lees.'
door Matthias M.R. Declercq
‘Wel, het is simpel. Je mag me opsluiten en de sleutel weggooien, zolang ik maar kan lezen.’ Lieve Houben staat in de woonkamer van haar charmante huis in Bachte-Maria-Leerne, nabij Deinze, te midden van haar enorme collectie literatuur. Overal waar je kijkt, zie je boeken: in de gang, in de woonkamer, in de slaapkamer, in het naaiatelier, op de tafel, de kast, de vensterbank. ‘Dit huis vertelt mijn hele leven’, zegt Lieve. ‘Wie ik ben en waar ik van houd.’
Zeventig
Wonen doet Lieve hier alleen, omgeven door duizenden personages en het geblaf van de hond. Buiten bouwt de stad een nieuwe wijk en straks ziet Lieve geen aardeveld en rennende hazen meer door het raam, wel gevels, kinderen en brievenbussen. Dat deert haar niet. Wat moet de buitenwereld, als je binnen boeken hebt, en een bril. ‘Lezen is mijn raison d’être’, zegt ze, met een hese stem waar een lang leven in schuilt. ‘Hoe ouder ik word, hoe urgenter het lezen.’ Zeventig wordt Lieve. En sinds lang leest ze ook zeventig boeken per jaar. ‘Heb ik het geluk nog tien jaar te leven, dan resten mij nog 700 nieuwe boeken.’
Kern
Aan het grote raam passeert een fietser. Hij zwaait. Zou hij weten dat dit huis niet is opgetrokken uit bakstenen, maar uit boeken? ‘Er is meer in dit leven dan literatuur. Er is schilderkunst en er is beeldhouwen. In dit huis ligt daarom een paar honderd kilogram aan kunstboeken. Maar literatuur leidt tot de puurste vorm van begrip. Wil je iemand tot in zijn kern raken, dan schrijf je een boek. De kern bereik je niet al pratend, maar al schrijvend. In een boek is over iedere zin nagedacht, over ieder idee, iedere wending, en krijgt de lezer de tijd om de gedachtegang ten gronde te begrijpen. Alleen een boek heeft de gave van de duidelijkheid.’
Lieve zet zich aan tafel, kijkt rond en lacht. ‘Neen, helaas, er steekt geen weldoordacht systeem achter. Alles staat door elkaar. Alhoewel: Kijk (wijst naar een bijzettafeltje), dat stapeltje is nog ongelezen.’ Ze wrijft met haar rechterhand het tafellaken schoon en zegt: ‘De literatuur is een vluchtweg en in het verleden had ik die vaak nodig. Helaas.’
Ontsnappen
‘Ik kom uit een relatief armoedig gezin. Niks te kort, maar zeker niks te veel. Mijn vader was een slappeling, een dronkaard. Hij had twaalf stielen en dertien ongelukken. Altijd maar nieuwe dromen, maar zelden werden die dromen realiteit. Niet als cafébaas, niet als boer, niet in de vuurwerkfabriek. Mijn vader heeft mij niet geschaad, neen, mij niet. Ik was heel jong toen hij stierf. Vader werd ziek en moeder stond er alleen voor. Een werkloze weduwe met drie kinderen, begin er maar aan. Op mijn dertiende ging ik uit werken. Bij de toenmalige Belgische Liga voor de Rechten van de Mens zette ik stempels op de brieven en likte de enveloppen dicht. In de supermarkt vulde ik de rekken aan, diende op in een restaurant in Pamel en ging babysitten bij Frank Aendenboom.’
Nood aan verhalen
‘Toen al had ik nood aan verhalen. Mijn jongste broer werkte in Brussel, hij was er ingebed in de culturele sector en werkte voor de televisie, voor de opera, theater, toneel… en telkens hij naar huis kwam zei ik: ‘Broer, heb je iets bij?’ Dan gaf hij me boeken. Uiteindelijk ben ik op de Schippersschool in Evergem beland, als opvoedster. Meer dan veertig jaar werkte ik met kinderen van binnenschippers en foorreizigers. Een prachtige tijd was dat.’
'Een vluchtweg omdat ook mijn man de alcohol niet kon weerstaan. Hij zag de vrouwen graag, ging uit, dronk. Na 27 jaar ben ik van hem gescheiden. Maar hij is de vader van mijn kinderen en kleinkinderen. We maken nu geen ruzie meer en zien elkaar nog af en toe.’
Draaglijk
'Boeken maakten het leven draaglijk. Het leven als kind en het leven als moeder, als echtgenote. Lezen hielp me even te ontsnappen aan de constante spanning en stress. Zonder literatuur was ik wellicht een gebroken vrouw, kapot, maar in de schuilplek die de literatuur me bood was ik veilig. Vergeet niet hoe krachtig literatuur is, en kan zijn. Ik eet, ik slaap en ik lees.'
'Ontsnappen hoeft nu niet meer. Althans niet meer voor mannen. Literatuur draait nu om schoonheid, kennis en ontspanning. Het is geen remedie meer tegen stress en onveiligheid, maar een persoonlijke noodzaak voor een goed leven. Boeken als de biografie van Vladimir Poetin of Borderline Times van Dirk De Wachter lees ik niet. Niet uit desinteresse, maar mijn voorkeur gaat uit naar romans. Fictie reikt je soms evenveel kennis en inzicht aan als non-fictie. Neem nu Dave Eggers. Wie zijn boeken leest, weet wat er op het spel staat.’
Verhuizen
‘Maar goed: wat moet ik nu met al die boeken? Dat vraag ik me soms af. Mijn honger naar literatuur is niet gestild. Nog altijd ga ik naar boekhandels en boekenmarktjes en kom thuis met zakken vol boeken. En vergeet niet: ook in de vergaarbakken van de kringloopwinkel vind je parels. Als je maar vaak genoeg gaat, en goed genoeg zoekt. Nog altijd spendeer ik per maand meer geld aan boeken dan per jaar aan kledij. En kan ik ergens een interessante collectie op de kop tikken, dan doe ik dat. Maar natuurlijk is zelfs mijn huis begrensd en is de ruimte bijna opgesoupeerd. Dus verkoop ik af en toe boeken. Of ga zelf naar boekenmarkten. Het doet pijn om boeken af te staan, maar ik heb ze gelezen, ze zitten in mij en ze blijven me dierbaar. En dankbaar, dat ben ik ook.’
Deel dit artikel: