De kracht van verhalen: pilots rond literair erfgoed en welzijn
Verhalen verbinden en bieden troost. Ze kunnen bijdragen aan het welbevinden en de geestelijke gezondheid van mensen. Met die insteek zijn er twee pilots gestart voor kwetsbare doelgroepen. In een reeks sessies vertrekken de deelnemers vanuit brieven, dagboekfragmenten en objecten om hun eigen verhaal te vertellen. Om die sociale effecten van lezen te onderbouwen wordt de impact van de pilots gemeten.
Internationale onderzoeken omschrijven verschillende effecten van literatuur en cultuur op mens en maatschappij. FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, ontwikkelde een reeks piloottrajecten waar erfgoedcollecties worden ingezet om het welzijn van mensen te verbeteren. Centraal staat de kracht van objecten bij het vertellen van verhalen. Twee pilots rond literaire documenten en verhalen worden samen met Iedereen Leest uitgewerkt.
Kleine documenten, grote verhalen
In de pilot Kleine documenten, grote verhalen werken deelnemers aan de hand van het literaire archief uit het Letterenhuis hun eigen verhaal uit. De deelnemers, die in een hersteltraject zitten en een bepaalde vorm van verlies of verslaving verwerken, maken eerst kennis met literaire archiefstukken zoals de briefwisseling tussen dichter Paul van Ostaijen en zijn geliefde Emma Clément (Emmeke) of brieven van schrijver Roger van de Velde, die tijdens zijn leven niet de correcte behandeling kreeg voor zijn drugsverslaving. Nadien krijgen de deelnemers begeleiding om hun eigen verhaal te maken via teksten, stop-motionfilmpjes of andere creaties. De reeks van zes sessies sluit af met een toonmoment waarbij ze hun verhalen kunnen delen met familie, hulpverleners en vrienden. Op die manier komen verhalen uit de collectie naar buiten. Ze inspireren en vormen de basis voor verhalen van mensen in herstel.
Kleine documenten, grote verhalen is een samenwerking tussen FARO, Het Letterenhuis, HerstelAcademie SaRA en Iedereen Leest. Na een geslaagde eerste reeks in het najaar van 2017 werd de pilot in 2018 voor een tweede keer georganiseerd. Die werd afgesloten met een toonmoment.
Elk verhaal telt in de bib
Een tweede pilot richt zich tot alleenstaande ouders, die vaak onder de radar blijven, en andere geïnteresseerden. Zij komen samen in de bibliotheek van Zelzate om in een veilige omgeving hun verhaal te maken. De ouders kunnen hun kinderen meebrengen. Zij kunnen er spelen, lezen of tekenen terwijl hun mama of papa in alle rust aan de workshop deelneemt. Tijdens de eerste sessie maken de deelnemers kennis met lokale verhalen en erfgoedobjecten, aangereikt door het Huis van Alijn, museum van de cultuur van alledag. Elke deelnemer kiest een object om iets over zichzelf te vertellen aan de groep. In de volgende sessie brengen ze elk een object, foto, boek, mee van thuis, dat voor hen van grote betekenis is. Nadien worden ze verder in de bibliotheek begeleid om via tekst en beeld hun verhaal te creëren.
Elk verhaal telt in de bib is een samenwerking tussen FARO, bib Zelzate, Huis van Alijn, Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen, OCMW Zelzate en Iedereen Leest. In het najaar van 2018 vindt de eerste reeks sessies plaats.
Storytelling
Sommige deelnemers kiezen ervoor om het verhaal rond het gekozen object op een creatieve manier opnieuw te vertellen, anderen werken hun persoonlijk verhaal uit. Hoewel de sessies meer focussen op de creatie van een eigen verhaal (storytelling), nemen beide pilots erfgoedobjecten als vertrekbasis. Dat zorgt voor een laagdrempelige toeleiding naar verhalen, boeken en literatuur. Daarnaast zorgt de ontvangst in een archiefinstelling of bibliotheek en de persoonlijke begeleiding voor een meerwaarde in die trajecten.
Impact
De pilots zijn kleinschalig qua opzet, maar daarom niet zonder betekenis. Binnen alle pilots monitoren de organisatoren de impact van de sessies op het welbevinden van de deelnemers. Op die manier ontstaat een groeiende dataset die de sociale rol van cultuur en literatuur mee kan onderbouwen. De methodiek van impactmeting werd gevalideerd door de University College of London. Samen met andere buitenlandse organisaties zoals The Reading Agency wisselen initiatiefnemers FARO en Iedereen Leest ervaringen uit in een internationaal lerend netwerk.
Duurzame sector
Een andere impact die de pilots beogen, is de cultuursector warm maken om een aanbod te ontwikkelen voor geestelijke gezondheid en welzijn. De pilots, die nu in een testfase zitten, worden grondig gedocumenteerd, evenals de methodiek rond impactmeting. In elke pilot engageren ook lokale partners zich om het initiatief niet eenmalig uit te voeren, maar op lange termijn te integreren in hun aanbod en dienstverlening.
Meer weten?
Op 29 en 30 november 2018 organiseerde FARO in samenwerking met partners een internationale conferentie rond cultureel erfgoed en welzijn. De conferentie startte met een open zitting in het stadhuis van Gent, waar ook de publicatie Cultureel erfgoed voor welzijn - Naar een raamwerk voor interventies met cultureel erfgoed voor welzijn en gezondheid werd voorgesteld. De pilots waar Iedereen Leest bij betrokken is, waren in het programma van de conferentie opgenomen.
Lees ook
Deel dit artikel:
