De bloei van de literaire podcast
De steile opmars van de podcast als medium is een feit. Leestips krijgen tegenwoordig het gezelschap van luistertips. Het aanbod aan podcasts stijgt ongezien en het aantal lijstjes met ‘de beste, de leukste, de grappigste, de mooiste’ neemt explosief toe. In al dat luistervoer ging Iedereen Leest op zoek naar podcasts over (en met) schrijvers, gesprekken over boeken, literatuur en poëzie. En dat leverde een mooie oogst op.
Een eerste versie van dit artikel verscheen in augustus 2019. Deze versie, gepubliceerd op 16 november 2022, kent enkele updates en bevat ook recentere podcasts. Sommige vermelde podcasts maken geen nieuwe afleveringen meer, maar je kan nog steeds oude afleveringen beluisteren.
Het aanbod aan podcasts is vandaag immens groot, de onderwerpen (en de kwaliteit) divers. De makers zijn professioneel tot liefhebbers van het genre. Nieuwsites zoals VRTNWS, TV- en radiokanalen, magazines en kranten bieden tegenwoordig quasi dagelijks podcasts aan, en pakken daar ook mee uit. Van duiding, analyse en gesprekken over de (politieke) actualiteit tot verhalende series over leven en liefde, de variatie is eindeloos. Meest bekend zijn (onderzoeks)journalistieke reeksen, misdaad- en fictiereeksen, Start to Run en andere sportreeksen. Ook technologie- en kookpodcasts, zoals ‘TED Talks’ en ‘Simple pleasures’ van de wereldberoemde Ottolenghi hebben veel luisteraars. Het aanbod voor boekenliefhebbers is nog niet gigantisch, maar wel groeiende.
Podcasts en literatuur?
Literatuur is een traag medium, het eist dat de lezer de aandacht erbij houdt, in alle rust. Een podcast is soortgelijk. Bovendien geraak je over literatuur nooit uitgepraat: je kan een boek of oeuvre langs verschillende kanten bespreken, auteurs en genres de revue laten passeren of lezers zelf laten getuigen over wat lezen voor hen betekent. Net daarom is het huwelijk tussen literatuur en podcasts zo geslaagd. Lezen, luisteren, ontspannen en kennis opdoen gaan hand in hand.
De kracht van podcasts ligt in hun diepgang. De meeste podcasts worden gemaakt voor een redelijk specifiek doelpubliek, rond één duidelijk thema. De podcast richt zich op dé liefhebber. Mensen met een hart voor boeken zijn het uitgekozen publiek voor podcasts over literatuur. Dat gezegd zijnde, hoef je geen diploma Literatuur op zak te hebben om te genieten van literaire podcasts.
LEES OOK: Nieuwe podcast van Iedereen Leest
Nederlandstalige literatuurpraatjes
In de Bende van het boek analyseren boekenliefhebbers Sara en Trees verschillende boeken. Iedere aflevering start telkens met een korte inhoud, gevolgd door de rubrieken ‘inspiratie’, ‘feitjes’ over de auteurs, ‘dieper graven’ en het ‘finale oordeel’. De dames drinken thee, eten taart en maken ondertussen slimme bedenkingen bij de boeken die ze lazen of gaan lezen. Soms zijn deze bemerkingen filosofisch, soms emotioneel en soms gewoonweg grappig.
De Grote Vriendelijke Podcast van recensenten Bas Maliepaard en Jaap Friso heeft één keer per maand een kinder- en jeugdauteur of illustrator op bezoek in een boekhandel voor een praatje over boeken, lezen, schrijven en het leven. Hun liefde voor kinder- en jeugdliteratuur is onnoemlijk groot en hartverwarmend. Recent was Bart Moeyaert te gast op De Grote Vriendelijke Podcast. Hij vertelde over zijn jeugd, over het winnen van de Astrid Lindgren Memorial Award en hield een pleidooi voor meer aandacht voor jeugdliteratuur in de media.
Naar aanleiding van de vijftigste editie van Jeugdboekenmaand maakte Iedereen Leest een vijfdelige podcast waarin gastvrouw Annelies Moons (Radio 1) samen met verschillende gasten op zoek gaat naar antwoorden op enkele prangende vragen rond jeugdliteratuur, lezen en leesplezier. Waarom lezen we? Zijn boeken met prenten altijd leuker? Waarom lezen kinderen graag reeksen? Lezen kinderen anders dan volwassenen?
Auteur Monique Huijdink nodigt in Het verhaal ook schrijvers uit voor een babbel over hun werk. Het is ideaal om up-to-date te blijven met het Nederlandstalige literatuurlandschap. Zo werd bijvoorbeeld Ellen de Bruin geïnterviewd over haar bekroonde debuutroman Onder het ijs. Tijdens de aflevering sprak de auteur openhartig over haar schrijfproces en hoe ze inspiratie vindt in de wetenschap.
Gelijkaardig gaat Daan Doesborgh in De poëziepodcast telkens in gesprek met een Vlaamse of Nederlandse dichter. Samen analyseren ze in detail één eigen gedicht en één ander gedicht. Het Vlaamse Poëziecentrum vzw bracht begin 2021 de podcast Beeldspraak uit, waar elke aflevering wordt stilgestaan met een kenner bij een iconisch gedicht uit de wereldliteratuur.
Andere scherpzinnige interviews kan je vinden bij This is what I read. Abbie Boutkabout bespreekt met haar gasten boeken en thema’s zoals feminisme, gender, antiracisme en dekolonisering. (Zoals de titel aangeeft zijn de afleveringen – afhankelijk van de gast – af en toe in het Engels.)
(De tekst gaat verder onder de afbeelding.)
De podcast Boeken Toe krijgen auteurs, dichters, theatermakers en andere creatievelingen het woord om dieper in te gaan op hun geschreven werk. Zo gaan in een aflevering twee biografieschrijvers in gesprek over wat dat nu inhoudt, een biografie samenstellen. Radio Centraal heeft het in Boekenpraat dan weer over Vlaamse fictie en thrillers.
In de podcast Lawines Razen (genoemd naar het gelijknamige boek uit 1954 van Ann Rutgers vander Loeff) praat Edward van de Vendel telkens met twee auteurs-van-nu over een klassieker uit de jeugdliteratuur. Het gastenduo bestaat telkens uit een gerenommeerde en een nieuwere naam. Niet alleen bespreken ze het boek (vaak tot in detail), maar ze kijken ook of het boek vandaag de dag nog relevant is - zowel op literair vlak als maatschappelijk gezien. Dat levert bijzondere gesprekken en inzichten op. Leerrijk én inspirerend dus!
Franse en Engelse podcasts
Podcasts zijn beschikbaar in meer dan 100 talen en ook in andere landen worden boeken duchtig besproken op podcasts. Met behulp van deze podcasts leer je iets bij over literatuur die in de betreffende landen over de tongen gaat, en waarvan de auteurs soms minder bekend zijn in de Lage Landen.
La bouquinerie jeunesse zet jeugdliteratuur in de bloemetjes. De presentatoren praten over jeugdboeken en bijvoorbeeld ook over de schoonheid van lezen in de tuin, boeken herlezen … In de beschrijving van de show staat de volgende mooie beschrijving van jeugdliteratuur: ‘la littérature jeunesse bouscule, sort des cadres, propose, s’oppose, interprète, accuse, défend, suggère, apprend, imagine, invente et ré-invente.’
Après La Première Page noemt zichzelf een ‘audioleesclub’. Enkele vrouwen komen gezellig samen voor een maaltijd om literaire werken van Afrikaanse auteurs te beoordelen. Zoals de titel aangeeft wordt telkens de eerste pagina van een boek onder de loep genomen.
Een andere podcast die veel vrouwen aan het woord laat is Reading Women, waarin vrouwelijke auteurs en feministische literatuur centraal staan. Soms zijn er interviews, analyses van meerdere boeken of uitvoerige gesprekken over één boek. De boeken die worden besproken zijn erg divers en komen uit alle continenten.
In Overdue bespreken twee vrienden de typische boeken die op je nachtkastje liggen maar waar je nooit aan toe komt. Eén van de twee mannen leest het boek en vat het verhaal samen voor de ander. Enerzijds behandelen ze vooral klassiekers uit de canon. Anderzijds passeren ook boeken als Twilight en Fifty Shades of Grey de revue. Hilarisch en onpretentieus.
Jen Campbell is dichteres, auteur en YouTuber. In haar podcast Books with Jen nodigt ze auteurs uit voor een gesprek over literatuur, diversiteit, sprookjes ... Dit is een minder gekende podcast waar je als luisteraar onbekende boeken en namen kan ontdekken. Eloquent en inspirerend.
Radiomakers in de podcastwereld
In Vlaanderen sprong Klara al vroeg op de podcastkar. De zender heeft meerdere podcasts over cultuur. Radioprogramma’s worden na de uitzending beschikbaar gemaakt als podcast.
Kristien Hemmerechts dook voor Klara bijvoorbeeld in het leven van de zussen Brönte. In de podcast The Bröntes vertelt ze enthousiast over het leven van beide schrijfsters. Ook andere legendarische figuren zoals Alice in Wonderland en Sherlock Holmes kregen een eigen reeks van Klara met Vitalski als presentator. Rond het boek Kamer in Oostende van Koen Peeters verscheen een volledige podcast-reeks. Recent kwam het populaire non-fictie boek De Bourgondiërs aan de beurt voor een eigen podcast. Zulke podcasts illustreren mooi hoe verschillende media elkaar versterken.
VRT startte in het najaar van 2019 de podcast Groen Gebladerte met voormalig radiopresentator Tom De Cock. Hij duikt er in de boekenkast van debuterende schrijvers en peilt naast leestips ook naar hun inspiratiebronnen. Verder lanceerde Q-music presentator Wim Oosterlinck eind 2019 de podcast Drie Boeken. Wekelijks vraagt hij aan bekende (en minder bekende) boekenliefhebbers welke drie boeken zij aanraden als een must read. TV-gezicht Joris Hessels en radiomaker Annelies Moons bedienen zich in de podcast Leesba(a)r met de boeken die besproken werden op VRT-programma's en gaan na of het boek echt wel leesbaar is. MNM-presentator Shania Gooris duikt in Read This! met booktokkers in een boekenkaft.
Een andere aanrader is het programma Lees dees van de Nederlandse radiozender VPRO. Anton de Goede heeft verschillende soorten lezers te gast: journalisten, vertalers, critici … Samen spreken ze over boeken die wat minder aandacht krijgen in ‘de huidige bestsellercultuur’. Andere kwaliteitsvolle podcasts zijn te vinden bij de BBC. Tijdens Books and Authors en The World Book Club zijn verschillende auteurs te gast.
De stem van lezerscommunity’s, uitgevers, bibliotheken en zovelen meer
Het einde van de podcasthype is nog lang niet in zicht. Ondertussen zijn er heuse podcastfestivals en prijzen, zoals bijvoorbeeld de Dutch Podcasts Awards. In Amerika werden er bovendien podcast-netwerken opgericht die zich volledig focussen op literatuur, zoals bijvoorbeeld Close Reads en Book Riot. Deze netwerken produceren ontelbare podcastprogramma’s over literatuur, gaande van young adult tot detectives. De leden van de leescommunity Hebban.nl hebben een podcast-kanaal ‘de leukste podcasts voor de boekenliefhebbers’ ter beschikking en kunnen zich abonneren op een podcast-nieuwsbrief.
Ook uitgevers hebben het potentieel van podcasts ontdekt. Zo maakten bijvoorbeeld Harper Collins Nederland, Penguin en Lebowski podcasts waarin door hen uitgegeven boeken en auteurs worden besproken. Luister bijvoorbeeld eens naar de leuke podcast Boeken FM van uitgeverij Das Mag. En dan zijn er nog kinderpodcasts, die in de Verenigde Staten in de lift zitten en als ‘het nieuwe verhaaltje voor het slapengaan’ gepromoot worden. Tot slot toonden ook enkele bibliotheken interesse in de podcast. De podcast van The New York Public Library is bijvoorbeeld de moeite. Dichter bij huis lanceert Luisterpuntbibliotheek af en toe podcastafleveringen. Luisterpunt heeft ook samen met Karakters een podcast die in de voetsporen van (internationale) auteurs treedt. De bibliotheken van Etterbeek en Jette sloegen de handen in elkaar voor de podcast Larieboek & Apekool, waar de presentatoren maandelijks neerstrijken op een Brusselse leesplek en er thematisch boeken tippen. En het Leuvens cultuurcentrum 30CC lanceerde De Boekenkamer, gesprekken met artiesten die in hun zaal kwamen optreden over de inhoud van hun boekenkasten.
Met andere woorden, er is nog meer – veel meer – te vinden dan de voorbeelden die hier aan bod kwamen. Websites zoals vlaamsepodcasts.be en podcastluisteren.nl helpen geïnteresseerde luisteraars wegwijs maken in het groeiende aanbod. Of zoek in je favoriete podcastapp naar andere fijne luistershows. De meeste programma’s die de voorbije jaren werden gemaakt zijn nu nog steeds beschikbaar via hun archieffunctie. Een podcast over literatuur prikkelt en motiveert. Zoek, proef of (her)ontdek boeken: veel uren luisterplezier!
Praktische info over beluisteren en downloaden van podcasts
Podcasts kan je als audiobestand gratis downloaden op computer, tablet of mobiele telefoon via apps en platformen zoals Apple podcasts, Google podcasts , iTunes, Spotify, Soundcloud … Je kan je abonneren en een aflevering (her)beluisteren waar, wanneer en hoe vaak je maar wil. Op vakantie, onderweg, tijdens het sporten, bij het huishouden …
Lees ook
Deel dit artikel:
